ΕΛΛΑΣ

 

hellas-now

e-fungus

 http://www.apocalypsejohn.com

Το ζεϊμπέκικο

 

Το ζεϊμπέκικο δύσκολα χορεύεται. Δεν έχει βήματα, είναι ιερατικός χορός με εσωτερική ένταση και νόημα, που ο χορευτής οφείλει να το γνωρίζει και να το σέβεται.

Είναι η σωματική έκφραση της ήττας. Η απελπισία της ζωής. Το ανεκπλήρωτο όνειρο. Είναι το «δεν τα βγάζω πέρα». Το κακό που βλέπεις να έρχεται. Το παράπονο των ψυχών, που δεν προσαρμόστηκαν στην τάξη των άλλων.

Το ζεϊμπέκικο δεν χορεύεται ποτέ στην ψύχρα, παρά μόνον ως κούφια επίδειξη. Ο χορευτής πρέπει πρώτα «να γίνει», να φτιάξει κεφάλι με ποτά και όργανα, για να ανέβουν στην επιφάνεια αυτά που τον τρώνε. Η περιγραφή της προετοιμασίας είναι σαφής:

Παίξε, Χρήστο, το μπουζούκι,

ρίξε μια γλυκιά πενιά,

σαν γεμίσω το κεφάλι,

γύρνα το στη ζεϊμπεκιά.

(Τσέτσης) 

Ο αληθινός άντρας δεν ντρέπεται να φανερώσει τον πόνο ή την αδυναμία του· αγνοεί τις κοινωνικές συμβάσεις και τον ρηχό καθωσπρεπισμό. Συμπάσχει με τον στίχο ο οποίος εκφράζει σε κάποιον βαθμό την προσωπική του περίπτωση, γι' αυτό επιλέγει το τραγούδι που θα χορέψει και αυτοσχεδιάζει σε πολύ μικρό χώρο ταπεινά και με αξιοπρέπεια. Δεν σαλτάρει ασύστολα δεξιά κι αριστερά, βρίσκεται σε κατάνυξη. Η πιο κατάλληλη στιγμή για να φέρει μια μαύρη βόλτα, είναι η στιγμή της μουσικής γέφυρας, εκεί που και ο τραγουδιστής ανασαίνει.

Ο σωστός χορεύει άπαξ, δεν μονοπωλεί την πίστα. Το ζεϊμπέκικο είναι σαν το «Πάτερ Ημών». Τα είπες όλα με τη μία.

Τα μεγάλα ζεϊμπέκικα είναι βαριά, θανατερά:

Ίσως αύριο χτυπήσει πικραμένα

του θανάτου η καμπάνα και για μένα.

(Τσιτσάνης)

 *****

Τι πάθος ατελείωτο που είναι το δικό μου,

όλοι να θέλουν τη ζωή κι εγώ το θάνατό μου.

(Βαμβακάρης) 

Το ζεϊμπέκικο δεν σε κάνει μάγκα*, πρέπει να είσαι για να το χορέψεις. Οι τσιχλίμαγκες με το τζελ που πατάνε ομαδικά σταφύλια στην πίστα, εκφράζουν ακριβώς το χάος, που διευθετεί η εσωτερική αυστηρότητα και το μέτρο του ζεϊμπέκικου.

Το ζεϊμπέκικο δεν χορεύεται σε οικογενειακές εξόδους ή γιορτές στο σπίτι· απάδει προς το πνεύμα. Πόσο μάλλον όταν υπάρχουν κουτσούβελα που κυκλοφορούν τριγύρω παντελώς αναίσθητα.

Είναι χορός μοναχικός. Όταν το μνήμα χάσκει στα πόδια σου, ο τόπος δεν σηκώνει άλλον. Είναι προσβολή να ενοχλήσει μια ξένη κι απρόσκλητη παρουσία. Γι' αυτό κάποιοι ανίδεοι αριστεροί διανοούμενοι ερμήνευσαν την επιβεβλημένη ερημία του χορού με τα δικά τους φοβικά σύνδρομα. Αποκάλεσαν το ζεϊμπέκικο «εξουσιαστικό χορό», που περιέχει, δήθεν, μια «αόρατη απειλή». Είδαν, φαίνεται, κάποιον σκυλόμαγκα να χορεύει και τρόμαξαν. Όμως, και έναν κυριούλη αν ενοχλήσεις στο βαλσάκι του, κι αυτός θα αντιδράσει.

Το ζεϊμπέκικο δεν είναι γυναικείος χορός. Απαγορεύεται αυστηρώς σε γυναίκα να εκδηλώσει καημούς ενώπιον τρίτων, είναι προσβολή γι' αυτόν που τη συνοδεύει. Αν δεν είναι σε θέση να ανακουφίσει τον πόνο της, αυτό τον μειώνει ως άντρα και δεν μπορεί να το δεχτεί. Και στο μάτι δεν κολλάει.

Μια γυναίκα δεν είναι μάγκας, είναι θηλυκό ή τίποτα. Κι ένας άντρας, πρώτα αρσενικό και μετά όλα τ' άλλα. Αυτό είναι το αρχέτυπο. Κι αν το εποικοδόμημα γέρνει καμιά φορά χαρωπά, η βάση μένει ακλόνητη. Εξαιρούνται οι γυναίκες μεγάλης ηλικίας που μπορεί να έχουν προσωπικά βάσανα: χηρεία ή πένθος για παιδιά. (Κι όμως είδα σπουδαίο ζεϊμπέκικο από δύο γυναίκες: τη Λιλή Ζωγράφου, που αυτοσχεδίαζε έχοντας αγκαλιάσει τον εαυτό της από τους ώμους με τα χέρια χιαστί σαν αρχαία τραγωδός και μια νεαρή πόρνη σε ένα καταγώγιο των Τρικάλων, πιο αυτεξούσια απ' όλους τους αρσενικούς εκεί μέσα.)

Η μεγάλη ταραχή είναι οι χωρικοί. Σε πλατείες χωριών, με την ευκαιρία του τοπικού πανηγυριού ή άλλης γιορτής, κάτι καραμπουζουκλήδες ετεροδημότες χορεύουνε ζεϊμπέκικο στο χώμα· προφανώς για να δείξουνε στους συγχωριανούς τους πόσο μάγκες γίνανε στην πόλη. Οι άνθρωποι της υπαίθρου δεν έχουν μπει στο νόημα κι ούτε μπορούν να εννοήσουν. Τα δικά τους ζόρια είναι κυκλικά· έρχονται, περνάνε και ξαναέρχονται σαν τις εποχές του χρόνου. Δεν είναι όλη η ζωή ρημάδι. Γι' αυτό χορεύουν εξώστρεφα, κάνουν φούρλες, σηκώνουν το γόνατο ή όλο το πόδι, κοιτάνε τους γύρω αν τους προσέχουν, χαμογελάνε χορεύοντας. Μιλάνε με τον Θεό των βροχών και του ήλιου, όχι τον σκοτεινό Θεό του χαμόσπιτου και των καταγωγίων.

Δεν γίνεται καν λόγος για το τσίρκο που χορεύει επιδεικτικά, σηκώνει τραπέζια με τα δόντια και ισορροπεί ποτήρια στο κεφάλι του. Ή τη φρικώδη καρικατούρα ζεϊμπέκικου, που παρουσιάζουν οι χορευτές στις παλιές ελληνικές ταινίες και προσφάτως στα τηλεοπτικά σόου.

Το ζεϊμπέκικο είναι κλειστός χορός, με οδύνη και εσωτερικότητα. Δεν απευθύνεται στους άλλους. Ο χορευτής δεν επικοινωνεί με το περιβάλλον. Περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του, τον οποίο τοποθετεί στο κέντρο του κόσμου. Για πάρτη του καίγεται, για πάρτη του πονάει και δεν επιζητεί οίκτο από τους γύρω. Τα ψαλίδια, τα τινάγματα, οι ισορροπίες στο ένα πόδι είναι για τα πανηγύρια. Το πολύ να χτυπήσει το δάπεδο με το χέρι «ν' ανοίξει η γη να μπει». Και, όσο χορεύει, τόσο μαυρίζει. Πότε μ' ανοιχτά τα μπράτσα μεταρσιώνεται σε αϊτό, που επιπίπτει κατά παντός υπεύθυνου για τα πάθη του και πότε σκύβει τσακισμένος σε ικεσία προς τη μοίρα και το θείο.

Τα παλαμάκια που χτυπάνε οι φίλοι ή οι γκόμενες καλύτερα να λείπουν. Ο πόνος του άλλου δεν αποθεώνεται. Το πιο σωστό είναι να περιμένουν τον χορευτή να τελειώσει και να τον κεράσουν. Να πιούνε στην υγειά του· δηλαδή να του γιάνει ο καημός που τον έκανε να χορέψει.

Ειπώθηκε πως το ζεϊμπέκικο σβήνει. Ο αρχαϊκός χορός της Θράκης που τον μετέφεραν οι ζεϊμπέκηδες στη Μικρά Ασία και τον επανέφεραν στην Ελλάδα οι πρόσφυγες του 1922 έχει ολοκληρώσει τον ιστορικό του κύκλο, δεν έχει θέση σε μια νέα κοινωνία με άλλα αιτήματα και άλλες προτεραιότητες. Μπορεί και να γίνει έτσι. Αν χαθούν η αδικία, ο έρωτας και ο πόνος, αν βρεθεί ένας άλλος τρόπος που οι άντρες θα μπορούν να εκφράζουν τα αισθήματά τους με τόση ομορφιά και ευγένεια, μπορεί να χαθεί και το ζεϊμπέκικο.

Όμως βλέπεις μερικές φορές κάτι παλικάρια να γεμίζουν την πίστα με ήθος και λεβεντιά, που σε κάνουν να ελπίζεις όχι απλώς για τον συγκεκριμένο χορό, αλλά για τον κόσμο ολόκληρο.

---------

* Ο μάγκας είναι άντρας σεμνός, καλοντυμένος και μοναχικός. Δεν είναι επιδεικτικό κουτσαβάκι και αλανιάρης. Όπως αναφέρεται και στο Μείζον Ελληνικό Λεξικό, «μάγκας: έξυπνος και με συμπεριφορά που ταιριάζει σε άντρα».

 Άρθρο του Διονύση Χαριτόπουλου στην εφημερίδα Τα Νέα, 14/9/2002. 

http://anaxarchosevdai.blogspot.gr/

ΠΕΡΙ ΑΛΗΘΕΙΑΣ

All truth passes through three stages. First, it is ridiculed. Second, it is violently opposed. Third, it is accepted as being self-evident.
Arthur Schopenhauer
German philosopher (1788 - 1860)

Πλάτωνος Πρωταγόρας, ΕΝΟΤΗΤΑ 2 (320d-321b5) : Η αρχή της δημιουργίας του ανθρώπου

ἅ­τε δὴ οὖν οὐ πά­νυ τι σο­φὸς ὢν ὁ ᾿Ε­πι­μη­θεὺς ἔ­λα­θεν αὑ­τὸν κα­τα­να­λώ­σας τὰς δυ­νά­μεις εἰς τὰ ἄ­λο­γα· λοι­πὸν δὴ ἀ­κό­σμη­τον ἔ­τι αὐ­τῷ ἦν τὸ ἀν­θρώ­πων γέ­νος, καὶ ἠ­πό­ρει ὅ­τι χρή­σαι­το. ἀ­πο­ροῦ­ντι δὲ αὐ­τῷ ἔρ­χε­ται Προ­μη­θεὺς ἐ­πι­σκε­ψό­με­νος τὴν νο­μήν, καὶ ὁ­ρᾷ τὰ μὲν ἄλ­λα ζῷ­α ἐμ­με­λῶς πά­ντων ἔ­χο­ντα, τὸν δὲ ἄν­θρω­πον γυ­μνόν τε καὶ ἀ­νυ­πό­δη­τον καὶ ἄ­στρω­τον καὶ ἄ­ο­πλον· ἤ­δη δὲ καὶ ἡ εἱ­μαρ­μέ­νη ἡ­μέ­ρα πα­ρῆν, ἐν ᾗ ἔ­δει καὶ ἄν­θρω­πον ἐ­ξι­έ­ναι ἐκ γῆς εἰς φῶς. ἀ­πο­ρί­ᾳ οὖν σχό­με­νος ὁ Προ­μη­θεὺς ἥ­ντι­να σω­τη­ρί­αν τῷ ἀν­θρώ­πῳ εὕ­ροι, κλέ­πτει ῾Η­φαί­στου καὶ ᾿Α­θη­νᾶς τὴν ἔ­ντε­χνον σο­φί­αν σὺν πυ­ρί–ἀ­μή­χα­νον γὰρ ἦν ἄ­νευ πυ­ρὸς αὐ­τὴν κτη­τήν τῳ ἢ χρη­σί­μην γε­νέ­σθαι–καὶ οὕ­τω δὴ δω­ρεῖ­ται ἀν­θρώ­πῳ. τὴν μὲν οὖν πε­ρὶ τὸν βί­ον σο­φί­αν ἄν­θρω­πος ταύ­τῃ ἔ­σχεν, τὴν δὲ πο­λι­τι­κὴν οὐκ εἶ­χεν· ἦν γὰρ πα­ρὰ τῷ Δι­ί. τῷ δὲ Προ­μη­θεῖ εἰς μὲν τὴν ἀ­κρό­πο­λιν τὴν τοῦ Δι­ὸς οἴ­κη­σιν οὐ­κέ­τι ἐ­νε­χώ­ρει εἰ­σελ­θεῖν–πρὸς δὲ καὶ αἱ Δι­ὸς φυ­λα­καὶ φο­βε­ραὶ ἦ­σαν–εἰς δὲ τὸ τῆς ᾿Α­θη­νᾶς καὶ ῾Η­φαί­στου οἴ­κη­μα τὸ κοι­νόν, ἐν ᾧ ἐ­φι­λο­τε­χνεί­την, λα­θὼν εἰ­σέρ­χε­ται, καὶ κλέ­ψας τήν τε ἔ­μπυ­ρον τέ­χνην τὴν τοῦ ῾Η­φαί­στου καὶ τὴν ἄλ­λην τὴν τῆς ᾿Α­θη­νᾶς δί­δω­σιν ἀν­θρώ­πῳ, καὶ ἐκ τού­του εὐ­πο­ρί­α μὲν ἀν­θρώ­πῳ τοῦ βί­ου γί­γνε­ται, Προ­μη­θέ­α δὲ δι­' ᾿Ε­πι­μη­θέ­α ὕ­στε­ρον, ᾗ­περ λέ­γε­ται, κλο­πῆς δί­κη με­τῆλ­θεν.



Επειδή λοιπόν ο Επιμηθέας δεν ήταν σοφός ως προς το κ'αθε τι, χωρίς να το καταλάβει εξάντλησε τις ικανότητες στα άλογα όντα· του απέμενε λοιπόν ακόμη χωρίς χαρίσματα το γένος των ανθρώπων και δε γνώριζε τι να κάνει. Κι ενώ απορούσε, έρχεται σ' αυτόν ο Προμηθέας, για να ελέγξει τη μοιρασιά, και παρατηρεί ότι τα άλλα ζώα ήταν κατάλληλα εφοδιασμένα σε όλα, ενώ ο άνθρωπος έμενε γυμνός, χωρίς υπόδεση, χωρίς στρώμα και χωρίς όπλα· και ήδη πλησίαζε η μέρα η καθορισμένη από τη μοίρα, κατά την οποία έπρεπε και ο άνθρωπος να βγει από τη γη στο φως. Επειδή λοιπόν ο Προμηθέας βρισκόταν σε απορία ποιον τρόπο σωτηρίας να βρει για τον άνθρωπο, κλέβει από τον Ήφαιστο και την Αθηνά την τεχνική γνώση μαζί με τη φωτιά -γιατί ήταν αδύνατο αυτή (: η τεχνική γνώση) χωρίς τη φωτιά να αποκτηθεί από κάποιον ή να χρησιμοποιηθεί- και έτσι τη δωρίζει στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος λοιπόν τη γνώση που εξασφάλιζε τις υλικές του ανάγκες έτσι την απέκτησε, δεν κατείχε όμως την πολιτική γνώση· γιατί αυτή ήταν κοντά στο Δία. Στον Προμηθέα όμως δεν επιτρεπόταν πια να μπει στην ακρόπολη, την κατοικία του Δία -άλλωστε και οι φρουρές του Δία προκαλούσαν τρόμο-, μπαίνει όμως κρυφά στο κοινό εργαστήρι της Αθηνάς και του Ήφαίστου, μέσα στο οποίο και οι δύο επιδίδονταν με ζήλο στην προσφιλή τους ενασχόληση, και, αφού έκλεψε και την τέχνη του Ήφαίστου που στηρίζεται στη φωτιά και την άλλη τέχνη, αυτήν της Αθηνάς, τις δωρίζει στον άνθρωπο, και έτσι απέκτησε ο άνθρωπος τα μέσα για να ζει άνετα. Αργότερα όμως, όπως λέγεται, στον Προμηθέα επιβλήθηκε, εξαιτίας του Επιμηθέα, τιμωρία για κλοπή.

Λαϊκισμός και ολοκληρωτισμός

 ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Ξενοφών, στο Β΄ βιβλίο των Ελληνικών του, περιγράφει τα γεγονότα που ακολούθησαν τη ναυμαχία στις Αργινούσες, το 406 π.Χ., με τη δική μας χρονολόγηση, την τελευταία νίκη της Αθήνας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Οπως είναι γνωστό, τα αθηναϊκά πλοία, εξαιτίας της τρικυμίας, δεν μπόρεσαν να επιστρέψουν για να μαζέψουν τους ναυαγούς και τους τραυματίες. Οι πλοίαρχοι, επειδή φοβήθηκαν μην τους αποδοθούν ευθύνες, κατηγόρησαν τους στρατηγούς οι οποίοι και παραπέμφθηκαν σε δίκη. Ο Σωκράτης, πρόεδρος των πρυτάνεων την ημέρα εκείνη, προσπάθησε να πείσει πως η συλλογική δίκη των στρατηγών ήταν παράνομη. Απέναντί του, όμως, είχε ένα δήμο ερεθισμένο από τους συγγενείς των ναυαγών, οι οποίοι εμφανίστηκαν με τα πρόσωπα βουτηγμένα στη στάχτη εις ένδειξη πένθους και απαιτούσαν την άμεση τιμωρία των υπευθύνων. Ανάμεσά τους ήταν και ο Θηραμένης, φίλος του Σωκράτη και πλοίαρχος στις Αργινούσες, κοινώς εμπλεκόμενος, πρόσωπο αμφιλεγόμενο ούτως ή άλλως, μετέπειτα υπαρχηγός του Κριτία στο καθεστώς των Τριάκοντα. Το επεισόδιο μπορεί να χαρακτηρισθεί κορυφαία εκδήλωση της δημοκρατίας των δημαγωγών. Αλλο διάσημο επεισόδιο έχει να κάνει με την εξορία του ιστορικού Θουκυδίδη. Ο Κλέων, προκειμένου να μην κατηγορηθεί για την ήττα στο Δήλιον της Βοιωτίας όπου ήταν στρατηγός, έστρεψε την προσοχή του δήμου στην απώλεια της Αμφίπολης λόγω της καθυστερημένης επέμβασης του αθηναϊκού στρατού, του οποίου προΐστατο ο Θουκυδίδης. Ο Κλέων ήταν ικανότατος ρήτορας και ο Θουκυδίδης ήταν απών. Καταδικάσθηκε ερήμην σε ισόβια εξορία. Τα δύο αυτά επεισόδια, που δεν είναι τα μόνα στην αθηναϊκή ιστορία, αποδεικνύουν πως η δημαγωγία είναι συγγενής διαμαρτία της δημοκρατίας. Δεν γεννήθηκε μαζί της, όμως ήταν ένα από τα σοβαρότερα προβλήματά της.

Στη σύγχρονη δημοκρατία, αντιπροσωπευτική και όχι άμεση, τον δήμο τον έχει αντικαταστήσει ο «λαός» και τον όρο δημαγωγία ο όρος λαϊκισμός. Εννοια πολύ γενική, αφηρημένη, σε αντίθεση με τον δήμο που ήταν αυστηρά προσδιορισμένος, δίνει περιθώρια σε όσους θέλουν να τον επικαλεσθούν, να τον πλάσουν κατά βούληση. Στον λαό απευθύνεται η νεοναζιστική Χρυσή Αυγή, στον λαό απευθύνεται ο ΣΥΡΙΖΑ, εν ονόματι του λαού δολοφονούν οι τρομοκράτες, και φιλολαϊκή πολιτική παλεύουν να πείσουν ότι εφαρμόζουν τα κεντρώα κόμματα εξουσίας. Εδώ λαός, εκεί λαός, πού είναι ο λαός; Και πώς ορίζεται; Αριστερός, δεξιός, αριστεροδέξιος, εθνολαϊκισμός, ο λαϊκισμός στηρίζεται σε μια φαντασιακή οντότητα την οποία και δομεί και αποδομεί, ανάλογα με τις περιστάσεις και τις συγκυρίες. Ενας κωμικός, ο Λάκης Λαζόπουλος, μιλάει εν ονόματι του λαού από τηλεοράσεως και τον χειροκροτούν και γελούν οι προσκεκλημένοι του, που, εξ ορισμού, εμφανίζονται ως λαός και εκφράζουν το λαϊκό αίσθημα. Δεν νομίζω ότι πιστεύει κανείς ότι πολιτική μπορεί να γίνει χωρίς συναισθηματική διέγερση, απλώς και μόνον με όρους ορθολογισμού ή αναλυτικής φιλοσοφίας. Ο λαϊκισμός δεν μπορεί να εξαλειφθεί, όπως δεν μπορεί να εξαλειφθεί και το κακό ή το έγκλημα από το ανθρώπινο σύμπαν. Το ζήτημα είναι αν μπορεί να αντιμετωπισθεί, να αναγνωρισθεί, και να περιορισθούν οι επιπτώσεις του.

Η ελληνική γλώσσα έχει δυστυχώς καταργήσει εδώ και μερικές δεκαετίες την πραγματική σημασία της έννοιας «κουλτούρα», που είναι η καλλιέργεια. Η αντιστοιχία δεν είναι ακριβής σε όλες τις περιπτώσεις, όμως, για την περίπτωση που μας αφορά, νομίζω πως ταιριάζει απόλυτα. Το αποτέλεσμα είναι ότι δεν διακρίνουμε στα ελληνικά τη διαφορά ανάμεσα στον πολιτισμό, στο γενικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η καλλιέργεια και την ίδια την καλλιέργεια αυτού του πολιτισμού, τον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε τις προϋποθέσεις του. Ενα από τα προβλήματα του δημόσιου βίου μας, και όχι μόνον στην Ελλάδα, είναι ότι μοιάζει με ακαλλιέργητο χέρσο χωράφι όπου φυτρώνει η αναρχία των αισθημάτων, κοινώς τα ζιζάνια που τρώνε τους χυμούς της σκέψης. Ισχύει η αρχαία πλατωνική ιδέα, την οποία εκσυγχρόνισε ο διαφωτισμός, πως η καλλιέργεια, η παιδεία, μπορούν να αντιμετωπίσουν τον λαϊκισμό; Ως ένα σημείο μπορεί. Προχθές, στο Παρίσι, ο κ. Τσίπρας είπε πως θα καταλάβει τη Βαστίλλη του νεοφιλελευθερισμού, κοινώς την Ευρώπη. Είναι η Ευρώπη φυλακή; Σίγουρα όχι. Παραμένει ακόμη, παρά τα προβλήματά της, μια από τις ελάχιστες βιώσιμες περιοχές του πλανήτη. Ενα μέρος του πληθυσμού της αισθάνεται φυλακισμένο στην ανέχεια και κινδυνεύει από την εξαθλίωση; Σίγουρα ναι. Ενα μέρος όμως. Και καθήκον των υπολοίπων είναι να το λυτρώσουν. Ομως η αναγωγή αυτού του μέρους σε καθολική κατάσταση το μόνο που επιτυγχάνει είναι να ερεθίσει τα αισθήματα της αγανάκτησης, κοινώς όχι μόνον να μη λύσει το πρόβλημα, αλλά να το επιδεινώσει. Και αν έχει κάποιο ρόλο να παίξει, η κουλτούρα, η καλλιέργεια, στην αντιμετώπιση του λαϊκισμού, είναι να μπορεί να επισημάνει τις διακρίσεις και τη σχετικότητα του καλού και του κακού. Το καλό και το κακό είναι απόλυτες αξίες μόνο στα ολοκληρωτικά καθεστώτα.

Αυτήν τη στιγμή, η Ευρώπη περνάει την πρώτη υπαρξιακή κρίση από τότε που κάποιοι αποφάσισαν να την οργανώσουν σε μια μεγάλη πολιτική ένωση. Η κρίση αυτή είναι οικονομική, είναι πολιτική, είναι πολιτισμική, είναι και ηθική. Υπάρχει κρίση εμπιστοσύνης, άρα κρίση δημοκρατίας. Η Ευρώπη δεν εμπνέει τους πολίτες της, και ας αναγνωρίζουν οι περισσότεροι πως τους είναι απαραίτητη για να υπάρξουν στο παγκόσμιο τοπίο. Μέσα σε αυτό το κλίμα της ανασφάλειας οι δυνάμεις του λαϊκισμού επελαύνουν, γιατί προτείνουν έτοιμες λύσεις. Δείχνουν εχθρούς, οι μεν στους μετανάστες, οι δε στον καπιταλισμό, οι τρίτοι στην ίδια την ευρωπαϊκή ιδέα. Αν ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεχάσει, όπως έχει ξεχάσει πως χάραξε την πορεία του στην Ιστορία ως πολιτισμός της αμφισβήτησης, αν ξεχάσει το μεγάλο δίδαγμα των Ελλήνων Τραγικών, τότε το μόνο βέβαιο είναι πως κάποια στιγμή θα εξουθενωθεί από έλλειψη ανάσας.

Το κείμενο αυτό είναι τμήμα της ομιλίας μου στο Μέγαρο Μουσικής, στο πλαίσιο του διήμερου συνεδρίου που οργάνωσε η «Καθημερινή» με τον Nouvel Observateur με θέμα «Τολμήστε για τη Δημοκρατία».

Η ατιμωρησία ως κατεστημένη μωρία

Τού Χρ. Γιανναρά

Η μωρία είναι ένα είδος τυφλότητας: απώλεια επαφής με την πραγματικότητα, αδυναμία να δει ο άνθρωπος ακόμα και το συμφέρον του. Ποιοι παράγοντες «σκοτίζουν τον νου», μωραίνουν και τον ευφυή, αμβλύνουν ή ακυρώνουν την αίσθηση της πραγματικότητας; O ελλαδικός πολιτικός βίος προσφέρεται κατεξοχήν για τη σπουδή της μωρίας.

Kαίριος παράγων πρέπει να είναι η βεβαιότητα (το αυτονόητο) της ατιμωρησίας. Γράφτηκε ότι ο φυλακισμένος σήμερα, δεύτερος τη τάξει στο πράσινο ΠAΣOK και παρατρίχα πρωθυπουργός, είχε πάνω στο γραφείο του απλωμένα όλα τα τεκμήρια της ενοχής του – δεν μπορούσε να διανοηθεί πως ήταν ποτέ δυνατό να τον αγγίξει ο νόμος, να φτάσει η αστυνομία στα άδυτα της αναίσχυντης παντοδυναμίας του. Eξίσου αδιανόητο ήταν και για τον πρώην υπουργό Συγκοινωνιών και Πολιτισμού, του γαλάζιου ΠAΣOK, ότι θα του φορέσουν ποτέ χειροπέδες για τις πλαστές πινακίδες στο αυτοκίνητό του. Kαι πάμπολλα άλλα ανάλογα.


H βεβαιότητα της ατιμωρησίας είναι αυτονόητη στο Eλλαδιστάν και μπορεί να πιστοποιηθεί σε επάλληλα επίπεδα: Στο επίπεδο της γενικευμένης, παγιωμένης παραβατικότητας. Tης εκβιαστικής δωροληψίας που έχουν καθιερώσει επίορκοι δημόσιοι λειτουργοί. Tων γκανγκστερικών μεθόδων ομηρείας της κοινωνίας από τους συνδικαλιστές. Tης καταλήστευσης του κοινωνικού χρήματος από κόμματα, προμηθευτές και εργολήπτες του δημοσίου. Tων εγκλημάτων συνειδητής προδοσίας της πατρίδας και της κοινωνίας, της ακεραιότητας και της συνοχής τους, από κορυφαίους της εξουσίας.

Δεν πρέπει να υπάρχει Eλληνας που να μην είναι απόλυτα πεπεισμένος ότι η παράνομη στάθμευση και η παραβίαση των σημάτων τροχαίας κίνησης τιμωρείται τόσο σπάνια, σποραδικά και επιλεκτικά, ώστε να καταντάει πραγματικά ανύπαρκτος ο έλεγχος. H ατιμωρησία της τροχαίας παραβατικότητας μπορεί να πιστοποιηθεί κάθε στιγμή – αν, λ.χ., μετρήσει κανείς πόσα αυτοκίνητα παραβιάζουν κάθε φωτεινό σηματοδότη στην οδό Aκαδημίας, στην καρδιά της Aθήνας, ή πόσα σταθμεύουν παράνομα στην ασφυκτική οδό Mητροπόλεως, στο (κυκλοφοριακά εφιαλτικό) κέντρο της Θεσσαλονίκης. Kάθε μέρα, κάθε λεπτό.

H αυτονόητη ατιμωρησία των τροχαίων παραβάσεων έχει τεράστια ψυχολογική δυναμική. Bεβαιώνει, ασυνείδητα αλλά εδραιωμένα, τον πολίτη ότι στη χώρα του η ανομία είναι καθεστώς: κοινά παραδεκτή και δίχως συνέπειες. H κρατική συμπεριφορά δεν ενδιαφέρεται να καταλάβει ο πολίτης ότι ο οδηγός που βασανίζει εκατοντάδες συμπολίτες του σταθμεύοντας αυθαίρετα, δεν διαφέρει σε νοοτροπία και σε ήθος από τον υπουργό Aμυνας, που κατακλέβει το κοινωνικό χρήμα των προγραμμάτων εξοπλισμού της χώρας για να αποκτήσει ο ίδιος πολυκατοικίες σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Tην ίδια ψυχολογική βεβαιότητα εδραιώνει στον πολίτη και η νομιμοποίηση, κάθε τρεις και λίγο, με κωμικά πρόστιμα, των αυθαίρετων κτισμάτων. Tην ίδια βεβαιότητα και η ατιμωρησία των επίορκων υπαλλήλων του κράτους: Δεν υπάρχει Eλληνας πολίτης που να μην έχει να διηγηθεί περιστατικά εκβιασμού του από υπάλληλο της εφορίας ή της πολεοδομίας, πολίτης που να μην έχει δώσει «φακελάκι» σε γιατρό κρατικού νοσοκομείου. Aπό όλους τους αναρίθμητους επίορκους της εφορίας ή της πολεοδομίας ακούστηκε ποτέ να μπει κάποιος φυλακή, να ελεγχθεί το «πόθεν έσχε» τα πλούτη του; Kατά καιρούς, σπανιότατα, παγιδεύουν κάποιον γιατρό να δωροδοκείται με φακελάκι και πολυδιαφημίζεται η παραπομπή του στη Δικαιοσύνη. Oλοι οι άλλοι που απαιτούν από τον πολίτη να τους δωροδοκήσει για να κάνουν τη δουλειά για την οποία μισθοδοτούνται, είναι αυτονόητα στο απυρόβλητο.

H αυτονόητη και σχεδόν θεσμοποιημένη ατιμωρησία της παραβατικότητας, των εκβιασμών, της αυθαιρεσίας, της διαφθοράς, οικοδομούν εκείνο το υπόβαθρο κοινωνικής ψυχολογίας που καθιστά «φυσική», παθητικά ανεκτή, αν και από όλους «μετά βδελυγμίας» αποδοκιμασμένη, την αμνήστευση ειδεχθών κακουργημάτων κλοπής του κρατικού κορβανά, δηλαδή του κοινωνικού χρήματος. Ποτέ δεν ακούστηκε να παραπεμφθεί σε δίκη και να βρίσκεται στη φυλακή εργολήπτης δημοσίων έργων για εξόφθαλμες κακοτεχνίες ή για την επιβάρυνση του δημοσίου με ιλιγγιώδη ποσά, πρόσθετα στην αρχικά συμφωνημένη κοστολόγηση που προέβλεπε η σύμβασή του.

Aκόμα μέχρι σήμερα, αν ζητήσει κανείς πληροφορίες στο διαδίκτυο για τη διαβόητη «αγορά του αιώνα» το 1985 (αγορά σαράντα πολεμικών αεροσκαφών), θα κατακλυσθεί από τεκμηριωμένες πιστοποιήσεις για ποσά ιλιγγιώδη, κυριολεκτικώς αστρονομικά, που καρπώθηκαν οικογένειες και άτομα του κομματικού σκηνικού, σε ένα μνημειώδες ρεσιτάλ αναίσχυντης αυθαιρεσίας. Tα τεκμήρια κραυγάζουν ώς σήμερα την ασύδοτη κλοπή του φορολογημένου μόχθου των Eλλήνων, αλλά η Δικαιοσύνη στο Eλλαδιστάν είναι μόνο στα λόγια ανεξάρτητη «τρίτη εξουσία». H κομματοκρατία την έχει τη Δικαιοσύνη παραδουλεύτρα, γι’ αυτό και η βεβαιότητα της ατιμωρησίας των κοινωνικών εγκλημάτων.

Aπό αυτή την αλυσιδωτή επαλληλία των παραγόντων που «σκοτίζουν τον νου», τυφλώνουν και μωραίνουν τους διαχειριστές της ζωής μας και της τιμής μας, οδηγούμαστε στη σημερινή (καταληκτική όπως μοιάζει) καταστροφή κράτους και κοινωνίας στον τόπο μας: O εθισμός του λαού στην αυτονόητη ατιμωρησία των ευτελών ηγητόρων του επιτρέπει τον εξωφρενικό παραλογισμό και το σκάνδαλο, να αναθέτουμε τη σωτηρία μας από την καταστροφή στους αυτουργούς των κακουργημάτων του υπερδανεισμού της χώρας, της κατάλυσης του έννομου κράτους για χάρη του «πελατειακού» κράτους, της διαπλοκής, της διαφθοράς, της αρνησιπατρίας, της μεθοδικής εξηλιθίωσης και του χυδαίου εκβαρβαρισμού των μαζών.
Tο πρόβλημά μας δεν είναι «να ληφθούν μέτρα», να «βελτιωθούν» οι πολιτικές πρακτικές, να εφησυχάσουμε με την κάποια τιμωρία «αποδιοπομπαίων τράγων, «εξιλαστήριων θυμάτων». Mπορούμε να σωθούμε από τον ιστορικό αφανισμό, τον βυθισμό στο χάος, μόνο αν η κρίσιμη εκλογική μάζα αρνηθεί με συνέπεια το καραγκιοζιλίκι του σημερινού πολιτικού σκηνικού. Tο λαϊκό αίτημα δεν μπορεί να είναι: να αλλάξουν τα πρόσωπα ή έστω και οι συμπεριφορές. Aλλά να αλλάξει ο «τρόπος»: O τρόπος που συντάσσεται το Σύνταγμα, που λειτουργούν τα κόμματα και η Bουλή, που ελέγχεται κοινωνικά ο τηλεοπτικός εξευτελισμός της ποιότητας. Nα αλλάξει ριζικά το εκπαιδευτικό σύστημα, ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης, οι θεσμικές εγγυήσεις ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, αξιοκρατίας στις Eνοπλες Δυνάμεις, ο εξοβελισμός της κομματικής λέπρας από τον συνδικαλισμό και τα πανεπιστήμια.

Nα σωθεί η γλώσσα, η καλλιέργεια, η ποιότητα, η αριστεία. Aυτό είναι το πολιτικό μας πρόβλημα σήμερα.

 http://yannaras.gr

Η θεολογία του Πλάτωνα

Στον Τίμαιο, ο Πλάτων περιγράφει τη δημιουργία του σύμπαντος ως το προϊόν εργασίας ενός θεϊκού δημιουργού που επιτελεί το έργο του, έχοντας ως σημείο αναφοράς ένα πρότυπο –ένα σύστημα ορθολογικών αρχών που οφείλουν να ενσωματωθούν στην ύλη, έτσι ώστε να προαχθεί ένα ενοποιημένο αποτέλεσμα. Στο βαθμό που το σύμπαν μπορεί να θεωρηθεί ότι παρουσιάζει ορθολογική δομή, είμαστε σε θέση να το κατανοήσουμε ως το αποτέλεσμα του Λόγου. Αντίθετα, στο βαθμό που αυτό είναι ενσωματωμένο σε υλικά που περιορίζουν το Λόγο και επιτρέπουν την αποτυχία, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τις επιδράσεις εκείνου του παράγοντα που ο Πλάτων αποκαλεί Αναγκαιότητα (ανάγκη), τον τρόπο, δηλαδή, με τον οποίο τα πράγματα οφείλουν να είναι, άσχετα με το αν αυτός είναι ικανοποιητικός ή όχι.

Η θεωρία του Πλάτωνα, επιτηδευμένη στη λεπτομέρεια και συχνά ασαφής, θέτει ένα σύνολο θεμάτων σχετικά με αυτό που αποκαλούμε μεταφυσική. Ο θεϊκός Δημιουργός δημιουργεί έναν αγαθό κόσμο. Γιατί; Τα μαθηματικά παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στη θεωρία που παρουσιάζεται στον Τίμαιο αναφορικά με τη δομή του κόσμου – τι ρόλο, όμως, παίζουν αυτά στην άποψη του Πλάτωνα για τον κόσμο και για το είδος της γνώσης που μπορούμε να αποκτήσουμε γι’ αυτόν; Και, τέλος, στον Τίμαιο εμφανίζεται μια από πιο σπουδαίες ιδέες του Πλάτωνα, σύμφωνα με την οποία ο πραγματικός κόσμος δεν είναι, όπως άκριτα θεωρούμε, ο κόσμος που οι αισθήσεις καταγράφουν γύρω μας. Ο πραγματικός κόσμος είναι, αντίθετα, αυτό που συλλαμβάνουμε θεωρητικά όταν ασκούμε το νου μας στον αφαιρετικό φιλοσοφικό συλλογισμό και σε συγκεκριμένα επιχειρήματα που μας οδηγούν σε αυτό που ο Πλάτων ονομάζει Ιδέες. […]

Ο Θεός-Δημιουργός δημιούργησε τον καλύτερο δυνατό κόσμο επειδή είναι αγαθός (Τίμαιος 29d-30c), θέλοντας αυτό που δημιούργησε να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο αγαθό. Και, ελεύθερος από τη ζήλια επειδή είναι αγαθός, ήθελε ο κόσμος, όντος τόσο αγαθός όσο θα μπορούσε να είναι να μοιάζει σε αυτόν, όσο το δυνατόν περισσότερα […] ο Πλάτων διαφοροποιείται από τις αντιλήψεις της εποχής του. […]

Ο διάλογος Τίμαιος άσκησε μεγάλη επιρροή κατά 

τους μέσους χρόνους. Σε αυτή την απεικόνιση που 

χρονολογείται από το πρώτο μισό του 13^ου αιώνα, 

ο Πατήρ Θεός σχεδιάζει τον κόσμο με διαβήτες. 

Εδώ η ιουδαϊκή-χριστιανική ιστορία της δημιουργίας 

θεωρείται ρητώς υπό τους όρους του πλατωνικού 

θεϊκού Δημιουργού, ο οποίος δημιουργεί τον κόσμο 

μας, επιβάλλοντας μαθηματική τάξη σε απείθαρχα 

στοιχεία.

Η αρχαία λαϊκή θρησκεία –διάφορες μορφές πολυθεϊσμού- δεν υποστήριζε ότι ο θεός ή οι θεοί ήταν αγαθοί. Αυτό θα έμοιαζε αφελές και μη ρεαλιστικό· οι θεϊκές, υπεράνθρωπες δυνάμεις του κόσμου και των ανθρώπων μοιάζουν να αποτελούν ένα μεγάλο μείγμα καλού και κακού. Οι ελληνικοί θεοί της λαϊκής θρησκείας είναι ικανοί να επιδείξουν εξίσου οίκτο και καταστροφική συμπεριφορά. Επιδεικνύουν, επιπλέον υπερβολική ζήλια προς τους ανθρώπους. Η ιδέα του Πλάτωνα ότι ο θεός είναι καλός και κάνει μόνο καλά πράγματα, είναι κάτι που τον αποξενώνει καθοριστικά από τη λαϊκή θρησκεία. Δεν απορρίπτει ποτέ τις νόρμες και τις πρακτικές της θρησκείας που γνώριζε, αναπτύσσει, όμως, μια θεολογία που είναι διαμετρικά αντίθετη με τον τρόπο που οι περισσότεροι άνθρωποι καταλάβαιναν αυτή τη θρησκεία. Στην Πολιτεία, επιμένει ότι οι θεοί είναι υπεύθυνοι μόνο για τα καλά πράγματα και δέχεται ότι σε μια καλά οργανωμένη κοινωνία αυτό θα προϋπόθετε μια ριζική λογοκρισία των περισσότερων λαϊκών ιστοριών που οι άνθρωποι λένε για τους θεούς.

Στους Νόμους, πηγαίνει ακόμη μακριά. Παρόλο που η δημόσια θρησκεία παραμένει αυτή μιας συνηθισμένης ελληνικής πόλης-κράτους, έχουμε την εισαγωγή καταπιεστικών μεθόδων που δεν έχουν προηγούμενο στον αρχαίο παγανιστικό κόσμο. Οι πολίτες δεν επιτρέπεται να έχουν ιδιωτικούς βωμούς ή ναούς δικούς τους. Επιτρέπεται να λειτουργούν μόνο σε καθορισμένους δημόσιους χώρους, και έχει σημασία όχι μόνο το τι κάνουν αλλά και σε τι πιστεύουν. Όλοι οι πολίτες πρέπει να πιστεύουν ότι πράγματι υπάρχουν θεοί, ότι αυτοί οι θεοί νοιάζονται για τους ανθρώπους και ότι δεν είναι δυνατό να δωροδοκηθούν έτσι ώστε να παραβλέψουν την αδικία. Οι πολίτες που δεν δέχονται αυτές τις πίστεις θα πρέπει να επανεκπαιδευτούν και, αν είναι ανεπίδεκτοι μαθήσεως, να εκτελεστούν. Ο Πλάτων είναι ο μοναδικός ανάμεσα στους αρχαίους φιλοσόφους που υποστηρίζει ότι είναι σημαντικό να έχουν όλοι ανεξαιρέτως τις ορθές αντιλήψεις για το θεό (ή τους θεούς) και ότι αυτές οι αντιλήψεις θα πρέπει απαραιτήτως να περιλαμβάνουν την πίστη ότι ο θεός είναι υπεύθυνος μόνο για το καλό, όχι για το κακό.

Κανένας άλλος αρχαίος φιλόσοφος δεν απορρίπτει τόσο έντονα τη λαϊκή θρησκεία, και δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι αρχαίοι χριστιανοί στοχαστές θεώρησαν πως ο Πλάτων υπήρξε ο πιο συγγενής με αυτούς παγανιστής φιλόσοφος […]

Υπάρχει, όμως, ένα τείχος που διαχωρίζει τον Πλάτωνα από τους ύστερους Εβραίους και χριστιανούς, οι οποίοι υιοθέτησαν αρκετά από τη σκέψη του και κυρίως αφιέρωσαν πολύ ενέργεια, προσπαθώντας να ενσωματώσουν τον Τίμαιο στην ιστορία της δημιουργίας της Γενέσεως.

Ο Θεός του Πλάτωνα είναι ένας εργάτης που κάνει ότι καλύτερο μπορεί με τα υλικά που έχει στη διάθεσή του: δημιουργεί τάξη από το χάος, όμως δεν δημιουργεί τις πρώτες ύλες από το τίποτα. (Μια ήδη μακρά παράδοση της ελληνικής φιλοσοφίας υποστήριζε ότι η δημιουργία εκ του μηδενός ήταν μια ανακόλουθη ιδέα). Ως αποτέλεσμα αυτού, ο Πλάτων δεν έρχεται αντιμέτωπος με το «πρόβλημα του κακού» που απασχολεί την ιουδαική-χριστιανική παράδοση· αν ο Θεός δημιουργεί τον κόσμο εκ του μηδενός, τότε γιατί δημιουργεί το κακό ως μέρος του; Ο Θεός του Πλάτωνα είναι ένας δημιουργός κατά τον ίδιο τρόπο με έναν τεχνίτη: δημιουργεί ένα προϊόν, που είναι εξαιρετικό, αλλά δεν είναι, όμως υπεύθυνος για δημιουργήματα της Αναγκαιότητας, τα αναπόφευκτα ελαττώματα της ύλης.

Julia Annas, Πλάτων

(Ελληνικά γράμματα, 2006, σελ. 96-101)

 

http://axia-logou.blogspot.gr/

Ευτυχία και αρχαίοι Έλληνες

Στην ιστορία του Κροίσου, όπως τη διηγείται ο Ηρόδοτος, ξαναβρίσκουμε θέματα που υπάρχουν παντού στην Ελλάδα από τον Όμηρο μέχρι τους τραγικούς. Αυτό αληθεύει ιδιαίτερα για τη διήγηση της επίσκεψης του Σόλωνα στον Κροίσο, η οποία είναι οπωσδήποτε θρύλος, δεδομένου ότι οι χρονολογίες που γνωρίζουμε την αποκλείουν εντελώς. Το ουσιώδες της αφήγησης (Ηρόδοτος, Α, 30-33) έγκειται στις απαντήσεις που δίνει ο Σόλων στην ερώτηση: Ποιος είναι ο ευτυχέστερος άνθρωπος στον κόσμο;

Ο Κροίσος περιμένει βεβαίως να τον ακούσει να προφέρει το όνομά του. Οι απαντήσεις του Σόλωνα –που είναι πράγματι εντελώς ειρωνικές- περιστρέφονται γύρω από μια κεντρική ιδέα: δεδομένου ότι είναι δυνατό να εμφανιστούν, μέχρι και την τελευταία μέρα της ζωής μας, ολοκληρωτικές ανατροπές της τύχης, κανείς δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ευτυχής πριν πεθάνει.

Το πρώτο όνομα που δίνει είναι: Τέλος ο Αθηναίος, ένας απλός πολίτης, ο οποίος μέσα σε μια πλούσια πόλη είδε να μεγαλώνουν τα καλά και όμορφα παιδιά του και βρήκε τέλος ένδοξο θάνατο στο πεδίο της μάχης. Το λέει αυτό στον Κροίσο, ο οποίος έχει στη διάθεσή του χρυσό, εξουσία, γυναίκες, δούλους… Ο Κροίσος δικαίως εκπλήσσεται. Θα τον αναφέρει άραγε δεύτερο; Η δεύτερη όμως απάντηση του προξενεί ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη: πρόκειται για τον Κλέοβι και τον Βίτωνα, γιους μιας ιέρειας της Ήρας στο Άργος. Πρέπει να την οδηγήσουν στο ιερό της θεάς, τα βόδια που θα έσυραν το άρμα της δεν έχουν ακόμη γυρίσει από τους αγρούς, οι γιοί της ζεύονται το άρμα και τη μεταφέρουν. Η μητέρα ζητά από τη θεά να τους δώσει για ανταμοιβή ότι καλύτερο μπορεί να αποκτήσει ο άνθρωπος. Και η θεά εκπληρώνει την ευχή της: οι γιοί της που κοιμήθηκαν εξαντλημένοι δεν θα ξαναξυπνήσουν. Η θεά έδειξε έτσι, λέει ο Σόλων, ότι για τον άνθρωπο είναι προτιμότερο τεθνάναι μάλλον ή ζώειν, να είναι νεκρός παρά να ζει (Α, 31, 17).

Θα συναντήσουμε συχνά αυτές τις ιδέες στην τραγωδία, με περίπου ταυτόσημες διατυπώσεις –αυτό συμβαίνει εν γένει στην περίπτωση όπου ο χορός πρέπει να βγάλει το δίδαγμα όσων διαδραματίστηκαν. Δεν μπορούμε να πούμε για κανένα ότι είναι ευτυχής πριν από την τελευταία μέρα του[1] ή πάλι, όπως στους περίφημους στίχους στον Οιδίποδα επί Κολωνώ (1224-1227): «Η μεγαλύτερη ευτυχία απ’ όλες είναι να μη γεννηθεί κανείς, και το καλύτερο πράγμα, κατά δεύτερο λόγο, είναι άπαξ και γεννηθεί[2] να επιστρέψει το γρηγορότερο εκεί από όπου ήρθε». Και ας μην ξεχνάμε τον Πίνδαρο (8ος Πυθιόνικος, V, 95-96): «Ο άνθρωπος είναι το όνειρο μιας σκιάς»[3] 

Η άποψη αυτή είναι πάντοτε παρούσα στον Ηρόδοτο[4], […]:

Κορνήλιος Καστοριάδης, Η ελληνική ιδιαιτερότητα II. Η Πόλις και οι νόμοι

(ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΙΤΙΚΗ, 2008, σελ. 368-370)

---

[1] Αισχύλος, Αγαμέμνων, 928-929∙ Σοφοκλής, Οιδίποδας Τύραννος, 1526-1530∙ Ευριπίδης, Ανδρομάχη, 100-103∙ Τρωάδες, 509-510. Σύγκριση με τον Αριστοτέλη, Ηθικά Νικομάχεια, Α, 1100a -1101b.

[2] Βρίσκουμε επίσης την ίδια διατύπωση στον Θέογνη και στον Βακχυλίδη.

[3] Επίσης Σοφοκλής, Οιδίποδας Τύραννος, 1186-1188 («φτωχές ανθρώπινες γενιές, μόνο ένα τίποτα βλέπω σε σας!»∙ Αίας, 125-126 («Βλέπω ότι εμείς οι ζωντανοί δεν είμαστε τίποτε άλλο από φαντάσματα ή κούφιες σκιές»).

[4] Ηρόδοτος, Α, 85 (Κροίσος στην πυρά), Β, 40-43, Ζ, 46 (Αρταβάνης σχετικά με τα δάκρια του Ξέρξη: «ο θάνατος γίνεται για τον άνθρωπο το πιο επιθυμητό καταφύγιο»)∙ Ζ, 203 («δεν θα δούμε ποτέ ανθρώπους που από τη μέρα της γέννησής του, δεν είχε τη δυστυχία να εμπλέκεται στο πεπρωμένο του»).

 

 http://axia-logou.blogspot.gr/

ΛΥΣΗ ΣΤΗΝ ΤΗΡΗΣΗ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ

«Έκπτωση από το φόρο εισοδήματος όλων των «εξόδων λογιστή»

«Το κόστος της τήρησης βιβλίων αγροτών «εσόδων εξόδων» των, από λογιστες, θα αφαιρείται από το τελικό πληρωτέο ποσό του φόρου εισοδήματος».

Μόνη η καταβολή Φ.Π.Α. επί των αμοιβών των «λογιστών – φοροτεχνικών» θα επιφέρει τόσα έσοδα που θα εκπλήξουν ευχάριστα τον «Υπουργό επί των οικονομικών».