Τα πιο μαγικά μοναστήρια του κόσμου «κρέμονται» από βράχους (φωτογραφικό οδοιπορικό από την Huffington Post)

Ομολογουμένως εντυπωσιακές φωτογραφίες από μοναστήρια όλων των θρησκειών σε όλο τον κόσμο που δεσπόζουν σε απόκρημνα βράχια η βουνά και δημιουργούν δέος. Μοναχοί και επισκέπτες, κάθε πίστης, προσεύχονται σε τέτοιους μαγικούς ναούς σε όλο τον κόσμο. Η Huffington Post έψαξε τα πιο «μαγικά» μοναστήρια του πλανήτη και ανάμεσα σε αυτά βρίσκονται σε περίοπτη θέση και ελληνικά, όπως η Παναγία Χοζοβιώτισσα στην Αμοργό, η Σιμωνόπετρα στο Αγιον Ορος, ή εκείνα που βρίσκονται στα Μετέωρα. 

Taktsang Palphug Monastery, Μπουτάν

Xuan Kong Si Monastery, Κίνα

Παναγία Σουμελά, Τουρκία

Μετέωρα

Mont-Saint Michel Monastery, Γαλλία

Popa Taungkalat Monastery, Μιανμάρ

Αγ. Γεώργιος, Ισραήλ

Phugtal Gompa, Ινδία

Σιμωνόπετρα, Αγιον Ορος

Παναγία Χοζοβιώτισσα, Αμοργός

Madonna Del Sasso, Ελβετία

Der Mar Musa Al-Habashi, Συρία

Yumbulagang, Θιβέτ

Monastery Of Ostrog, Μαυροβούνιο

Abbaye Saint Martin du Canigou, Πυρηναία

http://www.istorikathemata.com

Οι πραγματικοί λόγοι για τους οποίους έγινε το Ναυαρίνο

του Μελέτη Η. Μελετόπουλου*

       Κάθε σημαντική εθνική προσπάθεια επιτυγχάνει χάρις στον σωστό στρατηγικό σχεδιασμό και την διπλωματική δράση. Αλλά απαιτείται και η κατάλληλη και ευνοϊκή διεθνής συγκυρία, την οποία κάθε έθνος που επιδιώκει έναν μεγάλο σκοπό οφείλει να εντοπίζει, να αναλύει σωστά και να εκμεταλλεύεται.
Τον στρατηγικό σχεδιασμό, στην Ελληνική Επανάσταση, εξασφάλισε με γνώση, εμπειρία και ψυχραιμία ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, όχι εξ αποστάσεως, αλλά πολεμώντας στην πρώτη γραμμή του πυρός.
Την διπλωματική δράση χειρίστηκε ιδιοφυώς ο Ιωάννης Καποδίστριας, θυσιάζοντας την θέση του υπουργού Εξωτερικών της Ρωσσίας. Υπήρξε όμως και η διεθνής ευνοϊκή συγκυρία, χωρίς την οποία η Επανάσταση δεν θα είχε οδηγήσει στην ίδρυση ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους. Η συγκυρία έγινε ευνοϊκή γιά τους επαναστατημένους Έλληνες αργά αλλά σωτήρια. Και εκδηλώθηκε στο Ναυαρίνο.
Ας απορρίψουμε, κατ’ αρχάς, ως αστείο το σενάριο του «θερμού επεισοδίου», δηλαδή την «κατά τύχην» έκρηξη της ναυμαχίας. Τρεις μεγάλοι στόλοι, ο Βρεταννικός, ο Γαλλικός και ο Ρωσσικός, βρίσκονταν ήδη συγκεντρωμένοι στα Μεσσηνιακά ύδατα, γεγονός που καταρρίπτει την θεωρία του τυχαίου, εκτός εάν θεωρήσουμε ότι τυχαία βρέθηκαν και οι στόλοι στο σημείο της ναυμαχίας. Η επίσημη δε αποκήρυξη του ναυάρχου Κοδριγκτώνος από την βρεταννική κυβέρνηση ήταν ο μόνος τρόπος ώστε η (πάντα πολυεπίπεδη) βρεταννική εξωτερική πολιτική να διατηρήσει την επιρροή της στη Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Ο Φιλελληνισμός έπαιξε οπωςδήποτε σημαντικό ρόλο. Η δράση των φιλελληνικών κομιτάτων σε ολόκληρον τον κόσμο (από την Αμερική μέχρι την Ρωσσία), το «Ελληνόπουλο» του Βίκτωρος Ουγκώ, οι συγκλονιστικοί πίνακες του Ντελακρουά, ο θάνατος του Λόρδου Βύρωνος στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, οι τουρκικές θηριωδίες και η ελληνική αυτοθυσία, και κυρίως ο αδιάλλακτος, χωρίς επιστροφή, αγώνας των Ελλήνων γιά την Ελευθερία, είχαν συνταράξει τις συνειδήσεις σε ολόκληρον τον δυτικό κόσμο. Είχε γίνει σαφές ότι επρόκειτο γιά την μάχη ενός μικρού, πανάρχαιου έθνους γιά την απελευθέρωσή του από την οθωμανική βαρβαρότητα.
Σε δεύτερο επίπεδο, έπαιξε όμως ρόλο ένα καθόλου ευκαταφρόνητο οικονομικό ζήτημα: οι τραπεζίτες του Λονδίνου, όπως ο Χάμπρο, που δάνεισαν τις επαναστατικές κυβερνήσεις με στερλίνες, είχαν εκδώσει ομόλογα με υψηλό επιτόκιο. Οι ομολογιούχοι θα ελάμβαναν πίσω το ποσόν με τον προβλεπόμενο τόκο μετά την επιτυχή έκβαση της Επανάστασης. Όμως η έλευση του Ιμπραήμ, το 1825, έθεσε σε κίνδυνο την προοπτική της ίδρυσης νεοελληνικού κράτους. Οι ομολογιούχοι ήσαν πλέον χιλιάδες, και σε περίπτωση αποτυχίας της Επανάστασης η βρεταννική οικονομία αντιμετώπιζε το ενδεχόμενο «κραχ». Οπότε ασκήθηκε ισχυρή πίεση στον πρωθυπουργό Γεώργιο Κάννιγκ να επιλύσει το θέμα. Και το επέλυσε. Διότι, όπως κάποτε είπε ο Πάλμερστων, «η Μεγάλη Βρεταννία δεν έχει μόνιμους φίλους αλλά μόνιμα συμφέροντα».
Σε τρίτο, ακόμη σκοτεινότερο επίπεδο, υπάρχει το φάντασμα του Μωχάμετ Άλυ. Ο ιδιοφυής και ικανότατος Αλβανός αξιωματικός του οθωμανικού στρατού, κατέλαβε με πραξικόπημα την εξουσία στην οθωμανική Αίγυπτο και αναγνωρίστηκε το 1806 από τον σουλτάνο ως κυβερνήτης της. Ο Άλυ είχε μεγαλώσει στην Καβάλα, όπου ως παιδί είχε θαυμάσει το ελληνικό δαιμόνιο στην οικονομία και στις τέχνες. Μετακάλεσε λοιπόν στην Αίγυπτο Έλληνες, οι οποίοι οργάνωσαν την αιγυπτιακή οικονομία, τις βαμβακοφυτείες, την ναυσιπλοία του Νείλου, το τραπεζικό σύστημα, το εμπόριο κλπ. Σε στρατιωτικό επίπεδο, ο Μωχάμετ Άλυ προσέλαβε Γάλλους αξιωματικούς και οργάνωσε υπερσύγχρονο στρατό. Σύντομα ο δαιμόνιος πασάς της Αιγύπτου αισθάνθηκε αρκετά ισχυρός, ώστε να διανοηθεί να γίνει Χαλίφης στην θέση του Χαλίφη. Ακολούθησε, λοιπόν, πολιτική επέκτασης της εξουσίας του, με σκοπό να υποκαταστήσει την Οθωμανική αυτοκρατορία. Το 1822 άρχισε επεκτατικούς πολέμους, καταλαμβάνοντας διάφορες οθωμανικές επαρχίες (Νουβία, Αβησσυνία κ.ά.). Όταν ο Οθωμανός σουλτάνος Μαχμούτ ο Β΄ είχε περιέλθει σε πλήρες αδιέξοδο λόγω της Ελληνικής Επανάστασης, ο Μωχάμετ Άλυ προθυμοποιήθηκε να τον βοηθήσει όχι από φιλανθρωπικά αισθήματα, αλλά διότι εκεί διείδε μία μεγάλη ευκαιρία: συντρίβοντας την Επανάσταση θα μπορούσε στην συνέχεια να διεκδικήσει, ως «νικητής των απίστων», το ίδιο το Χαλιφάτο. Έστειλε λοιπόν τον υιό του Ιμπραήμ, ο οποίος ασφαλώς δεν επρόκειτο να εξαλείψει την Επανάσταση γιά να επιστρέψει στην συνέχεια πίσω στην Αίγυπτο, αλλά γιά να διανύσει θριαμβευτικά μέσω ξηράς την απόσταση Αθήνα-Κωνσταντινούπολη. Εικασία; Ουδόλως. Λίγοι στην Ελλάδα γνωρίζουν ότι, το 1831, τέσσερα μόλις χρόνια μετά το Ναυαρίνο, ο Ιμπραήμ εξεστράτευσε και πάλι εναντίον του Σουλτάνου, καταλαμβάνοντας την Παλαιστίνη, την Συρία και την Μικρά Ασία. Σε απόσταση αναπνοής από την Κωνσταντινούπολη, στην Προύσα, δόθηκε σκληρή μάχη, όπου τον Ιμπραήμ σταμάτησαν τουρκικά στρατεύματα, μαζί με βρεταννικά, γαλλικά και ρωσσικά. Ένα δεύτερο Ναυαρίνο, αυτήν την φορά με την προσθήκη των Τούρκων. Αντιλαμβάνεται κανείς ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν επρόκειτο να ανεχθούν την ανασυγκρότηση μίας ισχυρής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπό τον Μωχάμετ Άλυ, που θα καταργούσε την αποικιακή εκμετάλλευση του αχανούς οθωμανικού κράτους από τους Ευρωπαίους και θα άλλαζε άρδην τις ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αυτό λοιπόν εννοούσε ο Κολοκοτρώνης, όταν έλεγε ότι «ο Θεός έβαλε την υπογραφή του στην Ελευθερία της Ελλάδος και δεν την παίρνει πίσω».

*Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι Διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης.

http://www.antibaro.gr/article/10397, Ἀντίβαρο

Η φιλοσοφία σαν τέχνη ζωής: ο στωικισμός

Μπορεί άραγε ο άνθρωπος να ζήσει ανθρώπινα, να ζήσει ευτυχισμένος αν παραιτηθεί και από τις προσπάθειες των με­γάλων θεωρητικών φιλοσοφιών και από τις υποσχέσεις και επιταγές των θρησκειών, χωρίς να ενδώσει στις ευκολίες του σκεπτικισμού, του κυνισμού, ή στην τραχύτητα μιας ζωώδους ύπαρξης; Και βέβαια μπορεί, αν αποδειχτεί ότι τα πράγματα είναι ως έχουν, όπως φαίνονται, και πως είναι εντούτοις εύ­κολο να δημιουργήσει βάσει αυτών μια σοφία που να τον κά­νει ευτυχισμένο. Ο καθένας με τον τρόπο του, ο επικουρισμός και ο στωικισμός μας προτείνουν το απαραίτητο και το επαρ­κές. Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι αυτές οι σοφίες ήταν «κόρες της απελπισίας», για να υπογραμμίσουν ότι δεν αναζητούσαν ούτε γνώση ούτε σωτηρία - καθώς τα είχαν αρνηθεί μαζί με όλες τις αυταπάτες της επιθυμίας. Δεν θέλουν ωστόσο να ξε­ριζώσουν το πολύμορφο κακό: ασχολούνται μόνο με τα αποτελέσματά του. Η στάση μας είναι αυτό που αλλάζουν, όχι η τάξη και ο ρους του κόσμου. Ο επικουρισμός και ο στωικισμός γνώρισαν τεράστια επιτυχία, που ξεπέρασε την Αρχαιότητα. Αν παρά τις αντιθέσεις τους, τους συνδέουμε, είναι γιατί αποτελούν παραλλαγές στο ίδιο θέμα, παραδέχονται το ίδιο είδος απόλυτου, απρόσωπου και ενυπάρχοντος. Πρεσβεύουν ότι η φιλοσοφία δεν είναι παρά ένας τρόπος ζωής, ευτυχισμένης ζω­ής. Το θεωρητικό κομμάτι δεν είναι παρά ένα μέσον. «Η φιλο­σοφία διδάσκει πώς να πράττει κανείς, όχι πως να μιλάει», λέει ο Σενέκας. «Μάταιος ο λόγος του φιλοσόφου, αν δεν καταφέρει να θεραπεύσει τον πόνο της ψυχής», υποστηρίζει ένα επικού­ρειο απόφθεγμα.

Ο στωικισμός.- Καλύπτοντας έξι αιώνες περίπου από τον Ζήνωνα τον Κιτιέα (332-262 π.Χ.) μέχρι τον Μάρκο Αυρήλιο (121-180 μ.Χ.), μέσω του Κλεάνθη, του Σενέκα και του Επίκτητου, ο στωικισμός παρουσιάζει, υπό την ίδια ονομασία (στοά από τη στοά των Αθηνών), τη θεμελιώδη ενότητα μιας τυπικής στάσης. Το να είναι κανείς φιλόσοφος σημαίνει ότι έκανε αρχικά μια αποφασιστική επιλογή, που αφορά το είδος του ανθρώπου που θέλει να είναι. Από κει κι έπειτα, όλα συνδέονται: η φιλοσοφία συγκρίνεται μ’ ένα αβγό του οποίου το κέλυφος είναι η λογική, το ασπράδι η ηθική, ο κρόκος η φυσική.

Η βασική ιδέα του στωικισμού είναι ότι η Φύση είναι όλη η πραγματικότητα, στην οποία τα πάντα επανέρχονται αενάως στο Ίδιο. Αυτό ακριβώς το Ίδιο είναι η Ζωή του κόσμου με την οποία συνδέονται όλα τα στοιχεία. Καθώς οι αιτίες και τα αποτελέσματα συνδέονται αδιάρρηκτα, νόμος του κόσμου είναι το Πεπρωμένο.

Αυτή η φυσική είναι και θεολογία, γιατί αν όλα είναι το σε Ίδιο, ο περί των θεών λόγος είναι ταυτόσημος με τον λόγο περί φύσεως. Δεν πρέπει λοιπόν να παρεξηγούμε τις υπέροχες επικλήσεις ενός Κλεάνθη προς τον Δία, στο πρόσωπο του οποίου θα μπαίναμε στον πειρασμό να αναγνωρίσουμε τον Θεό του ιουδαιο-χριστιανικού μονοθεϊσμού. «Ο Θεός» είναι το σύνολο του θεϊκού που είναι παρόν μέσα στον κόσμο, και όχι συγκεκριμένα κάποιος. Είτε τον ονομάζουμε Αναγκαιότητα, Λόγο (αρχή του νοητού) είτε Πνεύμα (που δίνει ζωή), τα πάντα συμβαίνουν σύμφωνα με τους παγκόσμιους νόμους της φύσης, που είναι το Πεπρωμένο και η Πρόνοια.

Ο άνθρωπος δεν είναι παρά ένα φυσικό ον ανάμεσα σε άλλα, διαφέρει απλά γιατί είναι το μόνο θνητό ον που διαθέτει λογική, γιατί η ψυχή του είναι ένα μικρό μέρος του παγκό­σμιου Λόγου. Αυτός ο χαρακτήρας προέτρεψε τους στωικούς να αναπτύξουν μια λογική της σχέσης που πολλοί σύγχρονοι θα ανακαλύψουν με μεγάλο ενδιαφέρον.

Αυτή η θέση του ανθρώπου στο Ενιαίον Όλον του υπαγορεύει τον κανόνα συμπεριφοράς του: να ζει σύμφωνα με τη Φύση, σε πλήρη αρμονία μαζί της. Μέρος του κόσμου, ο άνθρωπος που διέπεται από το Λόγο, θα πρέπει να πράττει, μέσα σε ένα κόσμο που διέπεται από το Πεπρωμένο, έτσι ώστε να δημιουργεί μια συμφωνία. Γιατί να θέλει κανείς τον κόσμο ως έχει αντί να τον αλλάξει; Γιατί είναι θείος. Όπως ο Θεός χαρακτηρίζεται από την αταραξία του, ο σοφός πρέπει να τη δημιουργήσει μέσα του: είναι η απάθεια. Η συμφωνία με τη Φύση προκαλεί την ευτυχία γιατί πραγματώνει την ενότητα της ζωής και του ατόμου κάτω από τον κανόνα της λογικής, ο οποίος συμφωνεί με τη Φύση. Τπ’ αυτή την έννοια ο άνθρωπος ολοκληρώνει τη Φύση.

Αλλά ο στωικισμός δεν μπορεί να θεωρηθεί μοιρολα­τρία. Μπορεί το πεπρωμένο να μην εξαρτάται από μας, όμως εμείς δεχόμαστε η απορρίπτουμε. Δεν εξαρτάται από μας να γεννηθούμε από τη Φύση και να επιστρέφουμε σε αυτήν- πράγμα που ονομάζεται «πεθαίνω». Δεν εξαρτάται από μας αν θα είμαστε σκλάβοι, όπως ο Επίκτητος, ή αυτοκράτορες, όπως ο Μάρκος Αυρήλιος. Αυτό όμως που εξαρτάται από μας είναι τι κάνουμε με ό,τι δεν εξαρτάται από μας. Ο στωικισμός πρεσβεύει εδώ μια απόλυτη, άνευ όρων ελευθερία. Όπως ακριβώς δεν μπορούμε να κάνουμε τον αέρα να φυσά, αλλά να τον χρησιμοποιήσουμε στα πανιά μας, έτσι μπορούμε να μην ανησυχούμε για το θάνατο μας, ή να αγνοούμε ό,τι ταλαιπωρεί το σώμα μας. Ο σοφός μπορεί να επιλέξει να πεθάνει αδιαμαρτύρητα να τείνει το κεφάλι όταν ο Νέρωνας τον καταδικάζει σε αποκεφαλισμό, να το τείνει ακόμα μια φορά όταν ο δήμιος αποτυγχάνει με την πρώτη. Καμία δύναμη στον κόσμο δεν μπορεί να τον υποχρεώσει να αποδεχτεί μια εσφαλμένη πρόταση, αν δεν το θέλει.

Ο στωικισμός είναι όντως ένας αθλητισμός της αρετής. Η αρετή είναι το Καλό γιατί είναι δύναμη. Γι’ αυτό όλες οι αρετές δεν είναι παρά μία: το να είσαι καλός, φιλαλήθης, ωραίος, ελεύθερος, αξιαγάπητος, σοφός, ιερέας, προφήτης, θεϊκός, όλα είναι ένα. Συσχετικά, καθώς το ελάττωμα είναι αδυναμία, δεν υπάρχουν βαθμίδες στα λάθη: πνίγεται κανείς το ίδιο καλά σε μισό μέτρο νερό όσο και σε μια άβυσσο. Κάθε παράπτωμα της θέλησης είναι ένα κακό.

Ποια άλλη ανταμοιβή από την αρετή μπορεί να περιμένει ο σοφός; Καμία. Δεν υπάρχει ούτε Πολιτεία εκεί ψηλά, ούτε προσωπική επιβίωση μετά το θάνατο. Ο σο­φός είναι επαρκής. Έχοντας επιτύχει την πλήρη συμφωνία με τον εαυτό του, είναι ευτυχισμένος. Το εγχείρημα μπορεί να φαίνεται πολύ δύσκολο, όμως μπορούμε να κάνουμε τον σοφό πρότυπο και την ενάρετη πράξη καθήκον, και να δώσουμε έτσι στον εαυτό μας τα μέσα να μιμηθεί τη σοφία.

Dominique Folscheid, Οι μεγάλες φιλοσοφίες

(ΤΟ ΒΗΜΑ γνώση, 2006, σελ. 26-28)

 

 http://axia-logou.blogspot.gr/

Ο πλατωνικός λόγος

Ο Πλάτωνας στον Τίμαιο, εκθέτει μια νοητική κατασκευή για τη δημιουργία, τη δομή και το γίγνεσθαι του σύμπαντος, στην ενότητα και την ολότητά του. Περιγράφει τις διάφορες περιοχές του, που διακρίνονται από τη δική τους οντολογία, τους δικούς τους νόμους και τη δική τους διάταξη, ενώ, με ιδιαίτερη επιμέλεια, αποδίδει τη γένεση, τη φύση και το πεπρωμένο του ανθρώπου. Ο λόγος παρουσιάζεται εκεί με τρεις όψεις: κοσμολογική (ως ιδιότητα του σύμπαντος), ανθρωπολογική (ως δραστηριότητα που προσιδιάζει στο ανθρώπινο όν), μεταφυσική (ως δραστηριότητα της οποίας το καθεστώς και η θέση δεν είναι εύκολα προσδιορίσιμες). Οι τρεις παραπάνω όψεις του λόγου συνδέονται άρρηκτα.

Το σύμπαν, όπως παρουσιάζεται σε εμάς, δεν είχε πάντα τη μορφή που του αναγνωρίζουμε: από μία κατάσταση αταξίας ή χάους, πέρασε σε μια κατάσταση πιο ταξινομημένη, χάρη στη δράση κάποιου θεού (ή του Θεού). Η συγκεκριμένη δράση δεν έχει τίποτα το αυθαίρετο, διότι υπακούει στην αρχή της αιτιώδους σύνδεσης την οποία διατυπώνει πρώτος ο Πλάτωνας, με έναν ορισμό που παραμένει επίκαιρος ως τις μέρες μας: «Οτιδήποτε γεννιέται, προκύπτει απαραίτητα από τη δράση κάποιας αιτίας, διότι είναι αδύνατον να γεννηθεί οτιδήποτε αναίτια» (28a). Ο φιλόσοφος εγείρει στην ίδια του τη σκέψη την εξής αντίρρηση: είτε ο θεός που επιτελεί το έργο εμπνέεται από κάποιο «αιώνιο» πρότυπο το οποίο συλλαμβάνει «μέσω της νόησης και της λογικής εξήγησης» (28a) είτε συμμορφώνεται στις πραγματικότητες που βρίσκονται μπροστά στα μάτια του και που είναι φθαρτές. Εάν ακολουθήσει την πρώτη οδό, του προσφέρεται η ευκαιρία να διακρίνει τη δομή του σύμπαντος, εάν, όμως ακολουθήσει τη δεύτερη, όχι. Πρέπει, λοιπόν, να γνωρίζει κανείς «σύμφωνα με πιο από τα δύο πρότυπα εκείνος που διαμορφώνει [το σύμπαν)] το υλοποίησε» (29a). Η απάντηση του Πλάτωνα είναι λεπτή: «Ο αυτουργός και πατέρας του σύμπαντος» (28c) «εστιάζει το βλέμμα του στο αιώνιο πρότυπο», αλλά δεν μπορεί να αποφύγει εκείνο που κυκλοφορεί ανάμεσα στα πράγματα «το είδος της πλανώμενης αιτίας» (48c) που μοιάζει με ίχνος μιας κατάστασης στην οποία «είναι φυσικό να ενυπάρχει κάθε πράγμα απ’ όπου ο Θεός απουσιάζει» (53b). Εξ ου προκύπτει ότι ακόμα και για το Θεό, «είναι αδύνατο να εξαφανίσει το κακό» (Θεαίτητος, 176a).     

Παρόλο που είναι ένα, το σύμπαν δεν είναι ομοιόμορφο: ο θεός εμπιστεύθηκε σε «νεαρούς θεούς» τις διάφορες περιοχές του πραγματικού, τις οποίες εναρμονίζει όχι διαμέσου ενός και μοναδικού συστήματος νόμων, αλλά συναρθρώνοντας τις διακριτές βαθμίδες της φύσης με «σοφή πειθώ». Ο λόγος είναι, λοιπόν, καταρχήν το πνεύμα του Θεού που θεμελιώνει και συγκροτεί το σύμπαν, όχι επιβάλλοντας τις ιδιοτροπίες του ή πραξικοπηματικά, αλλά δρώντας σύμφωνα με κάποια νοητή αρχή αιτιότητας, στην οποία εμπεριέχεται το στοιχείο της τυφλής αναγκαιότητας: «Η διάνοια κυριάρχησε επί της ανάγκης γιατί πέτυχε να την πείσει να προσανατολίσει την πλειονότητα των πραγμάτων που γεννώνται προς τη βέλτιστη κατεύθυνση» (Τίμαιος, 48a).

Πως μπορούμε να μάθουμε οτιδήποτε για το σύμπαν; Διαμέσου της παρατήρησης, απαντά ο Πλάτων. «Είναι η μέρα και η νύχτα, οι μήνες, οι προδιαγεγραμμένοι κύκλοι των εποχών, οι ισημερίες, τα ηλιοστάσια, όλα όσα βλέπουμε, που μας οδήγησαν στην επινόηση του αριθμού, μας εφοδίασαν με τη γνώση του χρόνου και επέτρεψαν να διατυπώσουμε υποθέσεις για τη φύση του σύμπαντος» (47a). Εγείρεται, επομένως, το εξής προβληματικό ζήτημα: πως είναι δυνατόν να αποφασίσει κανείς εάν η αναπαράσταση μας για τον κόσμο είναι γνήσια ή τεχνητή; Διαθέτουμε κάποιο κριτήριο διαλογής; Για να κρίνουμε επ’ αυτού, πρέπει να περάσουμε από την κοσμολογία στην ανθρωπολογία, να εξετάσουμε τις εκφάνσεις του ανθρώπινου λόγου και να ανακαλύψουμε αν πρόκειται για αξιόπιστο οδηγό στην αναζήτηση της αλήθειας, δηλαδή της πραγματικότητας.

Ο σκοπός κατά τον Πλάτωνα είναι ο ακόλουθος: «Μετά την ενατένιση των περιοδικών κινήσεων της ουράνιας διάνοιας, θα τις μεταχειριστούμε, μεταθέτοντας τες στις κινήσεις της ίδιας μας της σκέψης, οι οποίες είναι της ίδιας φύσης, αλλά διαταραγμένες, ενώ, αντιθέτως, οι ουράνιες κινήσεις δεν γνωρίζουν ταραχές» (47c). Η λειτουργία του λόγου έγκειται στην αναζήτηση της συνάφειας ανάμεσα στην τάξη των αισθητών πραγμάτων (η οποία συμβολίζεται εδώ από την κίνηση των ουράνιων σωμάτων) και των νοητικών διεργασιών. Όμως, τίποτε δεν αποδεικνύει ότι κάτι τέτοιο είναι υλοποιήσιμο. Στην «αληθοφανή εκδοχή» που προτείνει ο Τίμαιος, η δημιουργία και η διαμόρφωση του ανθρώπου δεν έχουν αναληφθεί από τον Θεό – έχουν ανατεθεί στους δευτερεύοντες θεούς. Τούτοι εδώ εναποθέτουν σε κάθε άτομο την «άφθαρτη αρχή της ψυχής», αλλά την περιβάλλουν με σώμα θνητό, το οποίο και με τον ψυχισμό, ένα είδος «φθαρτής ψυχής» που περιλαμβάνει «πάθη επίφοβα και άφευκτα» (69c). Τουτέστιν, ο θρίαμβος του λόγου στο άτομο δεν είναι βέβαιος, ένα κομμάτι της οργανικής και ψυχικής ζωής μας κωφεύει στις προτροπές του. Από τη «θνητή ψυχή» μας, μονάχα «το μέρος που προσιδιάζει στη παρρησία και στην πολεμική ορμή, εκείνο που ποθεί τη νίκη» είναι επιδεκτικό στο να αφουγκράζεται το λόγο» (70a) και να δαμάσει την τυφλή ανταρσία των ισχυρότερων παθών. Από όπου προκύπτει και ένα πρόβλημα το οποίο είχαν ήδη αναλογιστεί οι φιλόσοφοι της αρχαιότητας: Πως είναι δυνατόν η ανθρωπότητα, σε εξατομικευμένο αλλά και σε συλλογικό επίπεδο, να εκπληρώσει τον προορισμό της, δηλαδή να γίνει κοινωνός της ζωής του κόσμου αντί να καταποντιστεί, αντί δηλαδή να παραμένει τυφλή και ασταθής: Ερώτημα πολιτικό, αλλά και ηθικό και κοσμολογικό, σύμφωνα με τον Πλάτωνα.

Bertrand Saint – Sernin, Ο λόγος

(ΤΟ ΒΗΜΑ γνώση, 2007, σελ. 12-16)

 

http://axia-logou.blogspot.gr/

Κι όμως είχε δίκιο ο Huntington!

Τα πρόσφατα γεγονότα στην Ουκρανία μου θύμισαν το βιβλίο του Samuel Huntington: «Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης». Ξεκίνησε σαν άρθρο στο περιοδικό Foreign Affairs το 1993 και μετά επεκτάθηκε σε βιβλίο. Εκεί ο Χάντιγκτον, απαντώντας στο διάσημο βιβλίο του Φράνσις Φουκουγιάμα «Το Τέλος της Ιστορίας», ισχυριζόταν πως οι λόγοι σύγκρουσης και ρήξης δεν έχουν εκλείψει με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού (αυτή ήταν η θέση του Φουκουγιάμα που ονειρευόταν μία αιώνια ειρήνη). Αντίθετα, έλεγε ο Χαντινγκτον, οι αντιθέσεις τώρα έχουν εστιαστεί στις πολιτισμικές διαφορές.

Κατά τον Χάντιγκτον υπάρχουν στην Γή εννέα πολιτισμοί με βασικές αντιθέσεις μεταξύ τους: Δυτικός, Ορθόδοξος, Ισλαμικός, Αφρικανικός, Λατινο-αμερικανικός, Σινικός, Ινδουιστικός, Βουδιστικός και Ιαπωνικός. Η συνύπαρξή τους είναι δύσκολη, αν όχι ασυμβίβαστη.

Εμάς μας ενδιαφέρουν οι δύο πρώτοι: Δυτικός και ορθόδοξος. Δείτε τι έγραφε στο αρχικό του άρθρο (μεταφράζω από το περιοδικό) και θα καταλάβετε όχι μόνο τι συμβαίνει σήμερα στην Ουκρανία, αλλά και τι συνέβη την δεκαετία του 90 στην Γιουγκοσλαβία – και τι στην Ελλάδα τα τελευταία 190 χρόνια…

«Η πιο σημαντική διαχωριστική γραμμή στην Ευρώπη, όπως πρότεινε ο Ουίλιαμ Ουώλας, πρέπει να είναι το όριο της Δυτικής Χριστιανοσύνης στο έτος 1500. Η γραμμή ακολουθεί τα σημερινά σύνορα ανάμεσα Φινλανδία και Ρωσία, και μεταξύ των Βαλτικών χωρών και της Ρωσίας, κόβει στην μέση την Λευκορωσία και την Ουκρανία, διαχωρίζοντας την δυτική καθολική Ουκρανία από την ανατολική ορθόδοξη, στρίβει δυτικά χωρίζοντας την Τρανσυλβανία από την υπόλοιπη Ρουμανία και μετά κινείται μέσα στην Γιουγκοσλαβία επάνω στα σύνορα που χωρίζουν την Κροατία και την Σλοβενία από την υπόλοιπη Γιουγκοσλαβία. Στα Βαλκάνια, αυτή η γραμμή φυσικά συμπίπτει με τα ιστορικά σύνορα μεταξύ της αυτοκρατορίας των Αψβούργων και της Οθωμανικής. Οι λαοί βόρεια και δυτικά από αυτή τη γραμμή είναι προτεστάντες ή καθολικοί. Έχουν συμμετάσχει στις κοινές εμπειρίες της Ευρωπαϊκής ιστορίας – φεουδαρχία, Αναγέννηση, Μεταρρύθμιση, Διαφωτισμός, βιομηχανική επανάσταση. Οικονομικά στέκονται καλύτερα από τους λαούς στα ανατολικά και τώρα προσβλέπουν σε μία κοινή ευρωπαϊκή οικονομία και στην παγίωση δημοκρατικών πολιτικών συστημάτων. Οι λαοί ανατολικά και νότια από αυτή τη διαχωριστική γραμμή είναι Ορθόδοξοι ή Μουσουλμάνοι. Ιστορικά ανήκαν στην Οθωμανική η Τσαρική αυτοκρατορία και μόνο επιπόλαια τους άγγιξαν τα διαμορφωτικά κινήματα στην υπόλοιπη Ευρώπη. Είναι γενικά λιγότερο αναπτυγμένοι οικονομικά. Και πιο δύσκολα μπορούν να αναπτύξουν προχωρημένα δημοκρατικά πολιτικά συστήματα». (FOREIGN AFFAIRS Vol. 72 No. 3 (1993), p.30).

Τότε είχαν στραφεί πολλοί εναντίον του Χάντιγκτον και στην Ελλάδα. Είχα γράψει πριν 13 χρόνια στο Ειρωνικό Λεξικό:

«Χάντινγκτον (Samuel P. Huntington): Θρασύτατος Αμερικανός ο οποίος τόλμησε να υποστηρίξει πως, πολιτιστικά, δεν ανήκουμε στη Δύση. Η θέση του ενόχλησε περισσότερο τους κορυφαίους αντιδυτικούς στοχαστές μας. Οι οποίοι φρονούν ότι βεβαίως δεν ανήκουμε στην Δύση, αλλά επειδή το θέλουμε εμείς και όχι επειδή θα μας το πει ο πρώτος τυχαίος Αμερικανός!».

Κακά τα ψέματα όμως – ο άνθρωπος αυτός, που πέθανε το 2008, αποδείχθηκε και σωστός αναλυτής και καλός προφήτης…

Νίκος Δήμου

Protagon

 http://infognomonpolitics.blogspot.gr/2014/03/huntington.html#more