ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ
«Θερσίτης δ’ έτι μούνος αμετροεπής εκολώα, ος έπεα φρεσίν ήσιν άκοσμα τε πολλά τε ήδη...» (Ιλιάδος Β, στ. 212-213) Προχείρως κατά λέξη: Ο αμετροεπής Θερσίτης μόνον συνέχισε να γκρινιάζει, αυτός που στο μυαλό του έχει πολλές βρωμιές. Αμετροεπής: ο μη έχων μέτρον εις το λέγειν, ο πολλά λέγων ή απρεπή εκστομών, δημοτική ο λογάς, ο πολυλογάς (λεξικό Δημητράκου).
«Μηδ’ άζεο θούρον Αρηα, τούτον μαινόμενον, τυκτόν κακόν, αλλοπρόσαλλον...» (Ιλιάδος Ε, στ. 830-831). Πάλι προχείρως κατά λέξη: «Δεν σέβεται τον βίαιο Αρη: είναι μανιακός, το ίδιο το κακό, αλλοπρόσαλλος» – πρόκειται για τον Διομήδη. Αλλοπρόσαλλος: ο άλλοτε προς άλλον (πότε εις τον ένα και πότε εις τον άλλον) αποκλίνων, ο ασταθής, ο ευμετάβολος (λεξικό Δημητράκου).
Γνωρίζω πως οι λόγιες αναφορές δεν είναι ό,τι προσφορότερο για την αντιμετώπιση του καύσωνα, μερικές φορές όμως οι ίδιες οι λέξεις, όπως και μερικά αντικείμενα ξεχασμένα, σε προκαλούν να τις βγάλεις από την ησυχία των κειμένων και να τις ρίξεις στην «αγορά». Μη μου πείτε ότι δεν εντυπωσιάζεστε πάντα όταν διαπιστώνετε πως μερικές λέξεις της δικής μας καθημερινότητας έχουν ατόφιες διασχίσει το διάστημα τόσων αιώνων ανθρώπινης ιστορίας για να ξοκείλουν στα δικά μας αβαθή. Το ζήτημα δεν είναι η γραμματική. Το ζήτημα είναι οι ανθρώπινες αξίες που μεταφέρουν αυτές οι λέξεις και οι οποίες έχουν αναδειχθεί από τη χαραυγή του πολιτισμού, από την εποχή του Ομήρου.
Δεν ξέρω γιατί, ίσως από επαγγελματική διαστροφή, εντυπωσιάζομαι ακόμη περισσότερο όταν αυτές οι λέξεις επισημαίνουν ελαττώματα και αναπηρίες του ανθρώπινου χαρακτήρα και της συμπεριφοράς. Ισως επειδή πιστεύω ότι το μεγαλείο του ελληνικού πολιτισμού είναι ότι από πολύ νωρίς αντιμετώπισε το μέτρο της αδυναμίας του ανθρώπινου σύμπαντος και ό,τι κατάφερε να χτίσει, το έχτισε, έχοντας συνείδηση αυτής της αδυναμίας. Το «ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο!» που θα έλεγε και ο Νίτσε.
Ετσι, όταν τις προάλλες ο φίλος Δ. Δημητράκος, ο οποίος ασχολείται με τη σύνταξη της εκσυγχρονισμένης εκδοχής του κλασικού, και αξεπέραστου έως σήμερα, λεξικού της ελληνικής γλώσσας, μου επεσήμανε πως οι λέξεις «αλλοπρόσαλλος» και «αμετροεπής» υπάρχουν στον Ομηρο, μου ήρθε η ιδέα για το σημερινό σημείωμα.
Λέξεις που διέσχισαν τους αιώνες χωρίς να αλλάξει ούτε η μορφή τους ούτε το περιεχόμενό τους. Ο «αμετροεπής» Θερσίτης, ο πρώτος αντιήρωας της ιστορίας της λογοτεχνίας, και ο πρώτος μεγάλος κωμικός, και ο «αλλοπρόσαλλος» Διομήδης, δύο σταθεροί ελληνικοί χαρακτήρες. Ο «αμετροεπής» και ο «αλλοπρόσαλλος», δύο σταθερές αξίες του ελληνισμού οι οποίες ακόμη και σήμερα εξακολουθούν να λάμπουν στο στερέωμα της επικής μας ζωής.
http://www.kathimerini.gr
«Θερσίτης δ’ έτι μούνος αμετροεπής εκολώα, ος έπεα φρεσίν ήσιν άκοσμα τε πολλά τε ήδη...» (Ιλιάδος Β, στ. 212-213) Προχείρως κατά λέξη: Ο αμετροεπής Θερσίτης μόνον συνέχισε να γκρινιάζει, αυτός που στο μυαλό του έχει πολλές βρωμιές. Αμετροεπής: ο μη έχων μέτρον εις το λέγειν, ο πολλά λέγων ή απρεπή εκστομών, δημοτική ο λογάς, ο πολυλογάς (λεξικό Δημητράκου).
«Μηδ’ άζεο θούρον Αρηα, τούτον μαινόμενον, τυκτόν κακόν, αλλοπρόσαλλον...» (Ιλιάδος Ε, στ. 830-831). Πάλι προχείρως κατά λέξη: «Δεν σέβεται τον βίαιο Αρη: είναι μανιακός, το ίδιο το κακό, αλλοπρόσαλλος» – πρόκειται για τον Διομήδη. Αλλοπρόσαλλος: ο άλλοτε προς άλλον (πότε εις τον ένα και πότε εις τον άλλον) αποκλίνων, ο ασταθής, ο ευμετάβολος (λεξικό Δημητράκου).
Γνωρίζω πως οι λόγιες αναφορές δεν είναι ό,τι προσφορότερο για την αντιμετώπιση του καύσωνα, μερικές φορές όμως οι ίδιες οι λέξεις, όπως και μερικά αντικείμενα ξεχασμένα, σε προκαλούν να τις βγάλεις από την ησυχία των κειμένων και να τις ρίξεις στην «αγορά». Μη μου πείτε ότι δεν εντυπωσιάζεστε πάντα όταν διαπιστώνετε πως μερικές λέξεις της δικής μας καθημερινότητας έχουν ατόφιες διασχίσει το διάστημα τόσων αιώνων ανθρώπινης ιστορίας για να ξοκείλουν στα δικά μας αβαθή. Το ζήτημα δεν είναι η γραμματική. Το ζήτημα είναι οι ανθρώπινες αξίες που μεταφέρουν αυτές οι λέξεις και οι οποίες έχουν αναδειχθεί από τη χαραυγή του πολιτισμού, από την εποχή του Ομήρου.
Δεν ξέρω γιατί, ίσως από επαγγελματική διαστροφή, εντυπωσιάζομαι ακόμη περισσότερο όταν αυτές οι λέξεις επισημαίνουν ελαττώματα και αναπηρίες του ανθρώπινου χαρακτήρα και της συμπεριφοράς. Ισως επειδή πιστεύω ότι το μεγαλείο του ελληνικού πολιτισμού είναι ότι από πολύ νωρίς αντιμετώπισε το μέτρο της αδυναμίας του ανθρώπινου σύμπαντος και ό,τι κατάφερε να χτίσει, το έχτισε, έχοντας συνείδηση αυτής της αδυναμίας. Το «ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο!» που θα έλεγε και ο Νίτσε.
Ετσι, όταν τις προάλλες ο φίλος Δ. Δημητράκος, ο οποίος ασχολείται με τη σύνταξη της εκσυγχρονισμένης εκδοχής του κλασικού, και αξεπέραστου έως σήμερα, λεξικού της ελληνικής γλώσσας, μου επεσήμανε πως οι λέξεις «αλλοπρόσαλλος» και «αμετροεπής» υπάρχουν στον Ομηρο, μου ήρθε η ιδέα για το σημερινό σημείωμα.
Λέξεις που διέσχισαν τους αιώνες χωρίς να αλλάξει ούτε η μορφή τους ούτε το περιεχόμενό τους. Ο «αμετροεπής» Θερσίτης, ο πρώτος αντιήρωας της ιστορίας της λογοτεχνίας, και ο πρώτος μεγάλος κωμικός, και ο «αλλοπρόσαλλος» Διομήδης, δύο σταθεροί ελληνικοί χαρακτήρες. Ο «αμετροεπής» και ο «αλλοπρόσαλλος», δύο σταθερές αξίες του ελληνισμού οι οποίες ακόμη και σήμερα εξακολουθούν να λάμπουν στο στερέωμα της επικής μας ζωής.
http://www.kathimerini.gr
