ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ “Πολιτικά", βιβλίο Ε”

"... Ο πόθος για την απόκτηση πλούτου και πολιτικών αξιωμάτων μπορεί να εξεγείρει τη διχόνοια μεταξύ των πολιτών, αλλά όχι χάριν των εαυτών τους, αλλά γιατί βλέπουν άλλους να απολαμβάνουν αυτά, άλλους μεν δίκαια, άλλους δε άδικα. Εκτός από αυτά, άλλα αίτια είναι η αλαζονεία, ο φόβος, η υπεροχή, η περιφρόνηση, η δυσανάλογη αύξηση ενός κόμματος. Από άλλη δε άποψη, σαν αίτια επαναστάσεων μπορούν να θεωρηθούν η εριθεία [πράξη πολιτικάντη που κολακεύει τους πάντες, για να φθάσει στο σκοπό του], η αμέλεια των πολιτών, τα ασήμαντα ζητήματα και η ανομοιογένεια των πολιτών. Από αυτά, η αλαζονεία και η επιδίωξη του κέρδους, είναι σχεδόν αυτονόητο που δύναμη έχουν και ποια αιτία γίνονται για στάσεις. Γιατί, όταν οι έχοντες τα πολιτικά αξιώματα είναι αλαζόνες και πλεονέκτες, οι πολίτες επεναστατούν και εναντίον τους και εναντίον του πολιτεύματος, από το οποίο πηγάζει η εξουσία τέτοιων αρχόντων, η δε πλεονεξία τους ικανοποιείται, άλλοτε από τον ιδιωτικό πλούτο, άλλοτε δε από το δημόσιο πλούτο. Είναι ευνόητο πόση σημασία έχουν και οι πολιτικές τιμές, και πως γίνονται αίτια στάσης. Γιατί οι πολίτες επαναστατούν κι όταν οι ίδιοι στερούνται τέτοιων αξιωμάτων, αλλά κι όταν βλέπουν άλλους να αποκτούν τέτοια αξιώματα. Και τα αξιώματα δίδονται άδικα μεν όταν, ή οι μη έχοντες αξία τα παίρνουν, ή αυτοί που την έχουν, δεν τα παίρνουν. Δίκαια δε όταν δίδονται τα αξιώματα ανάλογα με την αξία καθενός. Η υπεροχή είναι, επίσης, αιτία στάσεων, όταν η επιρροή ενός ατόμου είτε περισσοτέρων, είναι μεγαλύτερη κι από ολόκληρη την πόλη και από αυτό ακόμη το πολίτευμα. Συνήθως εξ αυτών γεννιώνται καταπιεστικές μοναρχίες ή ολιγαρχίες. Και γι αυτό ακριβώς το λόγο συνηθίζουν, σε μερικά μέρη όπως στο Άργος και στην Αθήνα, να εξοστρακίζουν. Αν και είναι προτιμότερο να προσέχουν εξ αρχής μήπως υπάρξουν τέτοιοι πολίτες που να υπερέχουν τόσο πολύ, παρά να τους αφήσουν να γίνουν [δημιουργηθούν] τέτοιοι και, κατόπιν, να φροντίζουν για τη θεραπεία του κακού."

"...δια κερδος γαρ και δια τιμην και παροξυνονται προς αλληλους ουχ ινα κτησωνται σφισιν αυτοις, ωσπερ ειρηται προτερον, αλλ΄ ετερους ορωντες τους μεν δικαιως τους δε αδικως πλεονεκτουντας τουτων. Ετι δια υβριν, δια φοβον, δια υπεροχην, δια καταφρονησιν, δια την αυξησιν την παρα το αναλογον. Ετι δε αλλον τροπον δι΄ εριθειαν, δι΄ ολιγοωριαν, δια μικρότητα, δια ανομοιοτητα. Τουτων δε υβρις μεν και κλερδος τινα εχουσι δυναμιν και πως αιτια, σχεδον εστι φανερον. Υβριζοντων τε γαρ των εν ταις αρχαις και πλεονεκτουντων στασιαζουσι και προς αλληλους και προς τας πολιτειας τας διδουσας την εξουσιαν, η δε πλεονεξια γινεται οτε μεν απο των ιδιων οτε δε απο των κοινων. Δηλον δε και η τιμη, και τι δυναται και πως αιτια στασεως. Και γαρ αυτοι ατιμαζομενοι και αλλους ορωντες τιμωμενους στασιαζουσιν. Ταυτα δε αδικως μεν γινεται οταν παρα την αξιαν ή τιμωνται τινες ή ατιμαζωνται, δικαιως δε οταν κατα την αξιαν. Δι΄ υπεροχην δε, οταν τις η τη δυναμει μειζων [ή εις πλειους] ή κατα την πολιν και την δυναμιν του πολιτευματος. Γινεσθαι γαρ ειωθεν εκ των τοιουτων μοναρχια ή δυναστεία, διο ενιαχου ειωθασιν οστρακιζειν, οιον εν Αργει και Αθηνησιν. Καιτοι βελτιον εξ αρχης οραν οπως μη ενεσονται τοσουτον υπερεχοντες, ή εασαντας γενεσθαι ιασθαι υστερον."