Η απελευθέρωση της Ξάνθης.

Του Πέτρου Γεωργαντζή

 4 Οκτωβρίου 1919 Απελευθέρωση της Ξάνθης
97η επέτειος Ελευθέρια Ξάνθης
Η 4η Οκτωβρίου υπήρξε ένα πραγματικό ορόσημο στη νεότερη ιστορία της Θράκης. Είναι το τέλος της ασέληνης νύχτας της δουλείας και η χαραυγή της ελευθερίας της Ξάνθης, αρχικά και της υπόλοιπης Δ. Θράκης στη συνέχεια. Είναι η ευτυχής κατάληξη μιας σειράς πολεμικών και διπλωματικών αγώνων και προσπαθειών, που μπορούμε να πούμε ότι άρχισαν τουλάχιστον 7 χρόνια νωρίτερα, στις 4 Οκτωβρίου 1912, όταν έμπαινε η Ελλάδα στον Α’ Βαλκανικό πόλεμο (για να μην αναφερθούν τα όσα έλαβαν χώρα στη γη αυτή κατά την περίοδο τουλάχιστον των ετών 1900-1912). Βέβαια σ’ αυτά τα 7 χρόνια (από 1912 μέχρι το 1919) πολλά μεσολάβησαν, τα κυριότερα των οποίων ήταν:
Α) Πρώτη οκτάμηνη Βουλγαρική κατοχή της Δυτικής Θράκης ( 1912-1913). Αρχή διωγμών των Ελλήνω κατοίκων προς εκβουλγαρισμό της χώρας. Β) 13-14 Ιουλίου 1913. Πρώτη απελευθέρωση της Δ. Θράκης από τον Ελληνικό στρατό , η οποία όμως ήταν βραχύβια (μόλις 15 ημερών), γιατί οι τότε μεγάλες δυνάμεις επιδίκασαν και πάλι τη Δ. Θράκη στην ηττημένη Βουλγαρία (Συνθήκη Βουκουρεστίου 28 Ιουλίου 1913). Φυγή των Ελλήνων της Θράκης και μάλιστα των Ξανθίων. Γ) Δεύτερη βουλγαρική κατοχή της Δ. Θράκης (Οκτώβριος 1913-Οκτώβριος 1919). Λεηλασία και αρπαγή των ελληνικών περιουσιών. Ερήμωση της Ξάνθης. Δ) Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος (1914-1918). Πείνα και δυστυχία στη Θράκη. Νέα πολεμική αντιπαράθεση Ελλήνων και Βουλγάρων. Νίκη των Ελλήνων. Συνθηκολόγηση Βουλγαρίας ( Οκτώβριος 1918 ).
Ε) Μαραθώνιες συζητήσεις στο Παρίσι ( στο συνέδριο Ειρήνης ) για την τύχη της Θράκης. Διεκδικήσεις των Ελλήνων, αντιδράσεις των Βουλγάρων αλλά και
«φίλων» και συμμάχων της Ελλάδας (Ιανουάριος -Σεπτέμβριος1919). ΣΤ) Τελική απόφαση για δημιουργία, έστω προσωρινά
«Διασυμμαχικού κράτους» στη Δ. Θράκη, υπό Γαλλική Διοίκηση. Ο Βενιζέλος το μόνο που επέτυχε ήταν να ενταχθεί στο διασυμμαχικό στρατό «κατοχής» η ενάτη
ελληνική Μεραρχία, υπό το στρατηγό Γ. Λεοναρδόπουλο.
Ζ) Στις 4 Οκτωβρίου 1919 αρχίζει η προέλαση των συμμαχικών δυνάμεων στη Δ. Θράκη. Πρώτος εισέρχεται ο ελληνικός στρατός και καταλαμβάνει «το τρίγωνο της Ξάνθης» (περίπου σημερινό Νομό Ξάνθης, μέχρι το ποτάμι του Ιάσμου) ενώ οι υπόλοιπες συμμαχικές δυνάμεις προωθούνται ανατολικότερα μέχρι τον ‘Έβρο.Ως πρωτος δήμαρχος ορίσθηκε από τήν Γαλλική Διοίκηση ο μουσουλμάνος Ταχήρ εφένδης( ο οποίος ήταν Δήμαρχος καί πρό του 1912, (πρίν δηλ τήν κατάληψη της Ξάνθης από τουθς Βουλγάρους) με βοηθό Δημάρχου τόν Χριστόδουλο Μπρωκούμη .Η 4η Οκτωβρίου έγινε η αρχή και ο αρραβώνας της καταλήψεως – απελευθέρωσης και στη συνέχεια ενσωματώσεως της Δ. Θράκης στην Ελλάδα. Βέβαια πολλά έπρεπε να γίνουν και έγιναν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. (Παλιννόστηση των Θρακών και μάλιστα των Ξανθείων, αφοπλισμός Βουλγάρων «χωροφυλάκων», οργάνωση ελληνικής κυβερνητικής μηχανής κ.λπ.) όλα όμως λειτούργησαν άψογα. Η) Στις 14 Μαΐου 1920 οι σύμμαχοι της Ελλάδος παραχώρησαν τη διοίκηση και φύλαξη και της υπόλοιπης Δ. Θράκης στις ελληνικές στρατιωτικές και πολιτικές αρχές για να τη διοικούν και φρουρούν «εν ονόματι των συμμάχων», θ) Τέλος, στις 28 Ιουλίου 1920 με μια από τις συνθήκες των Σεβρών η Δ. Θράκη παραχωρήθηκε για να ενσωματωθεί στην Ελλάδα. Κατά συνέπεια η 4η Οκτωβρίου αποδείχθηκε η αρχή του τέλους της δουλείας και η αρχή της ελευθερίας ολόκληρης της Δ. Θράκης. Έκτοτε και μέχρι σήμερα, ασφαλώς όμως και στο μέλλον, καταβάλλεται συνεχής αγώνας για περιφρούρηση του ύψιστου αγαθού της ελευθερίας που απολαμβάνουμε όλοι εδώ στη Θράκη μέσα σε πνεύμα ισονομίας και ισοπολιτείας, χωρίς διακρίσεις θρησκείας, φυλής, γλώσσας, κουλτούρας. Ευελπιστούμε ότι το αγαθό της ελευθερίας που με τόσους αγώνες κατακτήθηκε από τους προγόνους μας θα προσπαθήσουμε κι εμείς και οι μελλοντικές γενιές των Θρακιωτών και γενικότερα των Ελλήνων να το διασφαλίσουμε αλώβητο κοι απρόσβλητο αλλά και αδιαπραγμάτευτο προς κάθε επιβουλέα και κατακτητή. Ίσως το βάρος είναι πιο μεγάλο στις επερχόμενες γενιές, γιατί «το φύλαξαι τα αγαθά χαλεπώτερον του κτήσασθαι» (το να διατηρήσεις τα αγαθά – και μάλιστα της ελευθερίας – είναι πιο δύσκολο από το να τα αποκτήσεις), όπως έλεγαν και οι πρόγονοι μας. Ας μη ξεχνούμε ακόμα ότι «εύδαιμον το ελεύθερον, ελεύθερον δε το εύψυχον». Καί πάλι χρόνια πολλά στους Ξανθείους καί γενικώτερα στους Θρακιώτες.
Π. Γεωργαντζής
Υ.Γ.Για περισσότερα στοιχεία ο ενδιαφερόμενος παραπέμπεται στο βιβλίο μου : Ο Θρακικός αγώνας 1912-1920.

 https://www.xanthi2.gr