Ελπίδα στον φόβο Tης Μαριας Κατσουνακη

Αν γινόταν δημοσκόπηση για το κυρίαρχο συναίσθημα στην ελληνική κοινωνία αυτή την εποχή, ο φόβος θα συγκέντρωνε υψηλά ποσοστά. Αρκεί να ομολογούσαμε αυτό που ταλανίζει περισσότερο την ύπαρξή μας συνολικά και την τρέχουσα καθημερινότητα ειδικά. Ο φόβος αυτός δεν εξαντλείται στη συρρίκνωση του εισοδήματος, στη φοροκόπωση, στο μη διαφαινόμενο ακόμη νέο και ελπιδοφόρο τοπίο. Είναι συλλογικός, γενικευμένος, διαπλανητικός. Απειλεί τον πυρήνα του εαυτού αλλά επεκτείνεται, συστρέφεται, κυκλώνει και όσο επεκτείνεται ενισχύεται, παγώνει τις παλάμες και καθηλώνει. Το παρατηρείς ολόγυρα, στους φίλους, στις παρέες, στις συζητήσεις που ξεκινούν από το «φοβάμαι ότι…», όχι ως εισαγωγή σε ένα θέμα αλλά σε μια περιοχή άγνωστη, με υλικό ακόμη αδιάγνωστο, χωρίς κωδικούς πρόσβασης.

Από σύμπτωση, διασταυρωθήκαμε με τη «Ρητορική» του Αριστοτέλη. Σταθήκαμε στο κείμενο περί φόβου (σε μετάφραση Δ. Λυπουρλή). Αντιγράφουμε, σε μια αυθαίρετη συρραφή αποσπασμάτων: «Ολα τα πράγματα που προκαλούν φόβο γίνονται ακόμη πιο φοβερά όταν οφείλονται σε σφάλματα που δεν επιδέχονται επανόρθωση, είτε γιατί αυτή είναι τελείως αδύνατη είτε γιατί δεν είναι πια στο χέρι αυτών που τα διέπραξαν αλλά στο χέρι των αντιπάλων τους. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση που δεν υπάρχει καμιά βοήθεια ή η βοήθεια δεν είναι εύκολη. (…) Δεν πιστεύουν ότι μπορεί να πάθουν κάτι α) όσοι βρίσκονται ή θεωρούν ότι βρίσκονται σε περίοδο μεγάλης εύνοιας της τύχης (αυτός είναι ο λόγος που οι άνθρωποι αυτοί είναι αναιδείς και προσβλητικοί, περιφρονητές και θρασείς — έτσι τους κάνει ο πλούτος, η σωματική δύναμη, ο μεγάλος αριθμός φίλων, η δύναμη), β) αυτοί που πιστεύουν ότι δεν υπάρχει πράγμα που να μην το έχουν πάθει και, γι’ αυτό, το μέλλον τούς αφήνει ψυχρά αδιάφορους. (…) Για να εξακολουθήσει να υπάρχει φόβος, χρειάζεται να υπάρχει κάποια ελπίδα σωτηρίας από αυτό που προκαλεί την αγωνία· ιδού και το σημάδι: ο φόβος κάνει τους ανθρώπους να σκέφτονται και να μελετούν τα πράγματα με προσοχή, και φυσικά κανείς δεν σκέφτεται προσεκτικά ούτε συζητάει με επιμονή πράγματα για τα οποία δεν υπάρχει ελπίδα».

Ας βάλουμε εδώ μια άνω τελεία και ας ερμηνεύσουμε ως χαραμάδα αισιοδοξίας τη σχέση ανάμεσα στον φόβο και στην ελπίδα, μέσα από τη σκέψη του φιλόσοφου που καθιέρωσε πρώτος την αρχή της «κοινής λογικής». Εκείνου που με κάθε πρότασή του επιχειρούσε να δώσει απάντηση σε ερωτήματα τα οποία είχαν τεθεί πριν από αυτόν. Και συνεχίζουν να τίθενται.

http://www.kathimerini.gr