Η Νovus Ordo της αγοράς - γράφει ο Ευάγγελος Χ. Χανιώτης

Παρουσιάζοντας πριν δυο εβδομάδες τις ιδέες του Γάλλου στοχαστή Alain de Benoist αναφορικά με την διάκριση των εννοιών «ήθος» και «ηθική», θεωρούμε ότι για να ολοκληρωθεί το θέμα, είναι απαραίτητη μια ρεαλιστική απεικόνιση των θεωρητικών εννοιών σε πραγματικά γεγονότα. Η σύγχρονη θεότητα του δυτικού ανθρώπου ήταν και είναι το χρήμα. Και μαζί με αυτό κάθε τι άλλο που το προσδιορίζει: αγορά, χρηματιστήριο, τράπεζες, τοκισμός, επενδύσεις, χρέος, πιστωτικό σύστημα, κέρδος, δανεισμός, φορολογία, κτλ. Είναι πράγματι φοβερό αν αναλογιστεί κανείς ότι στην λέξη «χρήμα» και ό,τι αυτή συμβολίζει, δεν υπάρχει πουθενά ως συνθετικό η λέξη «άνθρωπος»! Άνθρωπος και χρήμα τουλάχιστον σε εννοιολογικό επίπεδο, σχετίζονται μεταξύ τους αποκλειστικά με όρους υποταγής του πρώτου στο δεύτερο! Υπάρχει άραγε «ηθική του χρήματος»; Είναι ποτέ δυνατόν ένα παγκόσμιο σύστημα δομημένο στο κέρδος, να βάλει ηθικούς κανόνες στην λειτουργία του, και αν ναι ποιοι είναι αυτοί; Πόσο δόκιμο είναι να μιλάμε στην εποχή μας για μια «οικονομία με ανθρώπινο πρόσωπο»; Είναι ποτέ δυνατόν σε συνθήκες υποταγής του ανθρώπου στο χρήμα, αυτό να αποκτήσει «ανθρώπινο πρόσωπο»; Θα ανατρέξουμε και αυτή τη φορά στην σκέψη του Benoist («Φιλελευθερισμός ο εχθρός των λαών», Ελ. Σκέψις, 1990) θέλοντας να δώσουμε στον αναγνώστη μια εικόνα αυθεντική, και δυστυχώς ανύπαρκτη από τον δημόσιο διάλογο: «Στην Γαλλία η ιδιωτικοποίηση της τηλεοράσεως που αποκτήθηκε κάτω από τη φιλελεύθερη πίεση, μεταφράστηκε άμεσα σε μια πτώση της ποιότητας δίχως προηγούμενο. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια σχεδόν παραλυσία των δημοσίων καναλιών έναντι των ιδιωτικών, τα οποία για να διατηρήσουν την κυρίαρχη θέση τους στην λογική της ακροαματικότητας και της αποδόσεως της διαφημίσεως χρησιμοποιούν συστηματικά για να αποσταθεροποιήσουν τους ανταγωνιστές τους μια πραγματική πλειοδοσία στην βλακεία και στη χυδαιότητα. Εάν πίστευε κανείς τους φιλελεύθερους συγγραφείς, η ελευθερία θα επεβάλετο από μόνη της σε μια κοινωνία που εκυβερνάτο από την οικονομία της αγοράς. Η ελεύθερη ανταλλαγή θα γεννούσε την ελευθερία ως το προϊόν το πιο φυσικό από κάποιου είδους εσωτερική αναλογία. Μια τέτοια θεωρία που προέρχεται από μια δικαιολόγηση τελείως μαρξιστικού τύπου (είναι η οικονομική υποδομή που καθορίζει την πολιτική και κοινωνική υπερδομή), δείχνει στην πραγματικότητα ότι σε μια κοινωνία που δουλικά μιμείται την αγορά, η ίδια η «ελευθερία» συλλαμβάνεται με βάση το πρότυπο της εμπορικής συναλλαγής... Η κοινωνική τάξη συγχέεται λοιπόν με την οικονομική τάξη, είναι ακούσια συνέπεια των πράξεων των ατόμων που κινούνται από τα συμφέροντά τους και μόνο. Η αγορά, κάτω απ' αυτές τις συνθήκες, καλύπτει το κοινωνικό σύνολο. Δεν είναι πια το πρόσωπο της ανθρώπινης δραστηριότητας, μα αυτή καθ' αυτή η δραστηριότητα. Μακράν του να περιοριστεί στο πεδίο της οικονομικής κατ' ακριβολογία δραστηριότητας, γίνεται ένα σύστημα γενικής ρυθμίσεως της κοινωνίας, πομποδώς προσονομαζόμενο «καταλλαγή». Η θεωρία σύμφωνα με την οποία η αγορά δεν είναι ποτέ άδικη, αφού είναι απρόσωπη και αφηρημένη, έχει προφανώς το μεγάλο πλεονέκτημα να απαγορεύει τη μέτρηση του πραγματικού δια μέσου των συγκεκριμένων της αποτελεσμάτων. Το σύστημα είναι κατ' αυτό τον τρόπο τέλεια «μανταλωμένο», ερμητικά κλειστό. (Κατά τον Φ.Χάγιεκ) οφείλουμε υποταγή στην τάξη της αγοράς γιατί δεν είναι δημιούργημα της θελήσεως και γιατί επιβλήθηκε από μόνη της. Ο άνθρωπος πρέπει να ακολουθεί την κατεστημένη τάξη χωρίς να ψάχνει να την κατανοήσει, ούτε κυρίως να εξεγείρεται εναντίον της. Επικουρικώς, οι «χαμένοι» θα πρέπει να προικισθούν με μια νέα φιλοσοφική ηθική σύμφωνα με την οποία «δεν είναι παρά φυσικό ν' αποδέχεστε την ροή των γεγονότων, όταν δεν σας ευνοούν». Είναι η ωμή απολογία της επιτυχίας, όποιες κι αν είναι οι αιτίες και ταυτόχρονα, είναι η ριζοσπαστική άρνηση της παραδοσιακής έννοιας του όρου «ισότητα». Είναι επίσης ένας τέλειος τρόπος να εξαλειφθούν οι τύψεις συνειδήσεως των κερδισμένων και να απαγορευτεί στους χαμένους η εξέγερση. Η οπτική γωνία του Hayek πηγάζει έτσι από μια «αληθινή θεωρητικοποίηση της αδιαφορίας προς την ανθρώπινη δυστυχία». Η αγορά, σε τελευταία ανάλυση αντικαθιστά τον Λεβιάθαν... Ο Friedrich von Hayek που μοιράστηκε το 1974 το βραβείο Νόμπελ της οικονομίας με τον Σουηδό Gunnar Myrdal έγινε ο συγγραφέας στον οποίο αναφέρονται όλοι οι οπαδοί του φιλελευθερισμού. Μα τον έχουνε διαβάσει; Ενώ η κλασική φιλελεύθερη σχολή διατηρούσε την ιδέα της κοινωνικής δικαιοσύνης, ο Hayek την απαρνείται ολοκληρωτικά όπως επίσης απαρνείται κάθε ιδέα ισότητας ευκαιριών, αλληλεγγύης, ανακατανομής των εισοδημάτων και εθνικής κυριαρχίας. Ο νόμος της ζούγκλας βρήκε τον θεωρητικό του! Το να λέγεται ότι η αγορά δεν είναι ούτε δίκαιη ούτε άδικη αυτό θα ήταν σαν να λέγαμε πράγματι ότι η αγορά πρέπει να διαφεύγει της ανθρώπινης κρίσεως σε ότι αφορά στα αποτελέσματά της, ότι είναι η νέα θεότητα μπροστά στην οποία πρέπει να υποκλιθούμε»