Το επαχθές χρέος και η μυστική βοή

Του Πετρου Παπακωνσταντινου

Με φόντο την κλιμακούμενη τρομοκρατία των spreads, η κυβέρνηση έθεσε το εκφοβιστικό δίλημμα: είτε τυφλή αποδοχή των δρακόντειων όρων ΔΝΤ και Ε.Ε. είτε επίσημη πτώχευση και εκποίηση εθνικού πλούτου αντί πινακίου φακής, με τις αθρόες απολύσεις που αυτό συνεπάγεται. Τρίτος δρόμος δεν έχει προταθεί, λένε, διότι απλούστατα δεν υπάρχει.

Ουδέν αναληθέστερον. Πολιτικοί και οικονομολόγοι διαφόρων αποχρώσεων είχαν προτείνει προ πολλού ένα είδος σύγχρονης «σεισάχθειαs», ξεκινώντας από μια θεμελιώδη διαπίστωση: ότι το δημόσιο χρέος, όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και πληθώρας ισχυρότερων κρατών, όπως η Ιταλία, η Βρετανία και η Ιαπωνία, απλούστατα είναι αδύνατον να εξυπηρετηθεί ακόμη κι αν ληφθούν τα απεχθέστερα των δυνατών μέτρων, με κίνδυνο ακραίων κοινωνικών εκρήξεων. Την εκτίμηση αυτή μοιράζονται αναλυτές κατ’ εξοχήν φιλελεύθερων εντύπων, όπως οι Financial Times και η Wall Street Journal. Πρόσφατα ο Economist εκτιμούσε πως μόνο οι τόκοι των ελληνικών δανείων θα απορροφούν σύντομα το εξωφρενικό 8,4% του ΑΕΠ, ποσό πολύ μεγαλύτερο από όσα δαπανούμε ετησίως για παιδεία και συντάξεις.

Μια εναλλακτική αντιμετώπιση θα μπορούσε να στηριχθεί σε τρεις θέσεις. Η πρώτη, εντελώς συντηρητική, ήταν καλύψουμε τις επείγουσες δανειακές ανάγκες είτε με διμερείς συμφωνίες (π.χ. Κίνα, Ρωσία), είτε από τις αγορές, έστω με οδυνηρά επιτόκια, όσο αυτό είναι δυνατό. Το τίμημα από τα «πανωτόκια» για τα 12 δισ. που χρειαζόμαστε τον Μάιο δεν θα ξεπερνούσε το 1 δισ., σταγόνα στον ωκεανό των 300 δισ. του δημοσίου χρέους. Ποια διεστραμμένη λογική νομιμοποιεί την κατάργηση των συντάξεων, μόνο και μόνο για να μη γίνουν τα 300 δισ. 301; Αλλωστε, είναι θέμα χρόνου να εκραγούν οι δημοσιονομικές βόμβες και άλλων χωρών οπότε το ελληνικό πρόβλημα θα πάρει τη φυσιολογική του θέση, ως μέρος του ευρύτερου, ευρωπαϊκού και παγκόσμιου προβλήματος. Ηδη, από προχθές μας ακολουθεί κατά πόδας η Πορτογαλία, ενώ στενότητα δανεισμού αρχίζει να αντιμετωπίζει και αυτή η Γερμανία. Σε επίπεδο ΟΟΣΑ, το χρέος προσεγγίζει το 100% του ΑΕΠ. Είναι παρανοϊκό να μπαίνουν όλοι βαθιά στο κόκκινο και εμείς να τρέχουμε μόνοι μας να ξεπληρώσουμε και το τελευταίο σεντ εδώ και τώρα.

Ο δεύτερος άξονας θα ήταν η διεκδίκηση, σε κοινό μέτωπο με άλλες χώρες, ευρωπαϊκής λύσης στο ευρωπαϊκό πρόβλημα – είτε πρόκειται για ευρωπαϊκό ομόλογο είτε για δανεισμό απευθείας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είτε οτιδήποτε άλλο. Η λογική ότι λαοί ολόκληροι πρέπει να υποβληθούν σε κοινωνικό ολοκαύτωμα για να μην παραβιαστεί το Μάαστριχτ, δεν αξίζει περισσότερο από τη λογική του τροχονόμου που σταματά το ασθενοφόρο για παράβαση του ορίου ταχύτητας. Εφ’ όσον η προσπάθεια αυτή προσέκρουε στον άκαμπτο οικονομικό εθνικισμό της Γερμανίας, θα ωρίμαζαν οι συνθήκες για να πέσει το βάρος στην τρίτη, ριζοσπαστικότερη θέση: την αναδιαπραγμάτευση του χρέους, υπό την απειλή της μονομερούς στάσης πληρωμών.

Στη σκληρή μάχη που θα έπρεπε να δώσει, η Ελλάδα θα είχε ως νομιμοποιητική βάση την καθιερωμένη, διεθνώς, νομική έννοια του «επαχθούς χρέους» (odious debt), την οποία μάλιστα εισήγαγαν οι… Αμερικανοί, όταν απέσπασαν την Κούβα από την ισπανική αυτοκρατορία. Η αρχή αυτή λέει ότι ένα έθνος δεν δεσμεύεται από αβάσταχτα δάνεια τα οποία συνήψε ένα διεφθαρμένο ή τυραννικό καθεστώς σε συνενοχή με τους διεθνείς τραπεζίτες. Κάτι παρεμφερές έγινε και στην Ευρώπη: η Κεντρική Τράπεζα προσέφερε επί σειρά ετών άφθονο, φθηνό χρήμα στις εμπορικές τράπεζες, οι οποίες με τη σειρά τους μας βομβάρδιζαν με κάθε είδους πιστωτικές κάρτες και κάθε είδους δάνεια, διογκώνοντας μια οικονομία-φούσκα προς όφελος των Γερμανών και άλλων βορείων χωρών, που πλημμύρισαν την ελληνική αγορά με τις εξαγωγές τους. Οταν η φούσκα πήγε να σπάσει, μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, τα κράτη έσπευσαν να σώσουν τις τράπεζες και τώρα στέλνουν τον λογαριασμό στους πολίτες.

Σε παραπλήσιο μήκος κύματος, ο Γάλλος οικονομολόγος Φιλίπ Σιμονό έγραφε την περασμένη Δευτέρα στη Le Monde: «Η σημερινή κρίση είναι κάτι περισσότερο από κρίση του συστήματος. Είναι κρίση καθεστωτική, ανάλογη με εκείνη που πέρασε η Γαλλία τη δεκαετία του 1780, όταν γονάτισε από το χρέος. Ο μόνος τρόπος να βγούμε από το απίστευτης έκτασης όργιο είναι να βάλουμε φραγμό στο κάλπικο, χωρίς αντίκρισμα χρήμα, που γεννιέται από την αιμομεικτική σχέση τραπεζών- κράτους».



Από χθες, όλα αυτά αποτελούν ιστορία. Αν όμως οι σύγχρονοι Ηγεμόνες δεν μπορούν να ακούσουν «τη μυστική βοή των πλησιαζόντων γεγονότων», τόσο το χειρότερο γι’ αυτούς.

http://www.kathimerini.gr