The Baloney Detector Kit - Εντοπίζοντας τη χαζομάρα

Δεν έχει κάτσει ακόμα ο κουρνιαχτός από τις διαμάχες σχετικά με τα εμβόλια και νιώθω την ανάγκη να ανασυγκροτήσω τις σκέψεις μου και να οργανωθώ λίγο. Έχω παρατηρήσει πως όταν δέχομαι πολλά άστοχα επιχειρήματα και καλούμαι να απαντήσω με λογική είναι θέμα χρόνου να χάσω τη συνοχή των σκέψεών μου και, μετά από αρκετές απαντήσεις, είτε γίνομαι εριστικός είτε ειρωνικός.

Ίσως να είναι μια φυσιολογική συμπεριφορά που να πηγάζει από τη κούραση που δημιουργείται όταν πρέπει να πεις δεκάδες φορές κι σε δεκάδες διαφορετικά άτομα πως το γεγονός πως η Μαιρούλα αρρώστησε λίγο καιρό αφού έκανε το εμβόλιο της δεν σημαίνει πως φταίει το εμβόλιο.

Όταν δε αυτή η προσπάθεια συναντάται από πλήρη άρνηση χρήσης λογικής και επιμονή στο ίδιο επιχείρημα μέχρι να τρέξει αίμα από τα μάτια μου, τότε ψυχολογικά αρχίζω να τσακίζω. Συνήθως μετά από τέτοιες περιπέτειες στη χώρα του παραλόγου νιώθω την ανάγκη ή να κάνω διάλειμμα ή να κάνω ένα restart.

Ένα τέτοιο restart θα επιχειρήσω να κάνω και σήμερα γράφοντας για ένα από τα πιο σημαντικά εργαλεία που μας άφησε ο τεράστιος Carl Sagan, πριν πεθάνει, στο βιβλίο του The Demon Haunted World: Science as a Candle in the Dark.

Το εργαλείο αυτό λέγεται The Baloney Detector Kit, ή στα Ελληνικά (πολύ ελεύθερη μετάφραση), Πώς Να Εντοπίζεις τη Χαζομάρα.

Ο Sagan μας δίνει τη δυνατότητα, με μερικά απλά βήματα να μπορέσουμε να διακρίνουμε ποια ιδέα είναι σωστή και αξίζει να υιοθετήσουμε και ποια όχι και πρέπει να απορριφθεί.

Ας τα πάρουμε λοιπόν από την αρχή.

1. Όποτε είναι δυνατόν πρέπει να υπάρχει ανεξάρτητη επιβεβαίωση των στοιχείων. Δηλαδή η επιβεβαίωση να γίνεται από κάποιον που δεν έχει να χάσει ή να κερδίσει.

2. Να ενθαρρύνουμε τη συζήτηση των απόψεων από όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη και από τις δύο πλευρές, συμφωνούντες και διαφωνούντες.

3. Το επιχείρημα "της αυθεντίας" είναι λάθος. Πολλές αυθεντίες έχουν κάνει λάθος πολλές φορές και το γεγονός πως μια αυθεντία παίρνει τη μία ή την άλλη θέση σε καμία περίπτωση δεν αρκεί για να κλείσει το ζήτημα. Είναι προτιμότερο να βασιζόμαστε στη συλλογική άποψη των ειδικών όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την επιστημονική διαδικασία του peer review (δηλαδή η εξέταση των στοιχείων από άλλους επιστήμονες).

4. Προκειμένου να εξηγήσουμε ένα φαινόμενο είναι καλό να φτιάξουμε περισσότερες από μία υποθέσεις και να σκεφτούμε όλους τους τρόπους με τους οποίους το φαινόμενο μπορεί να εξηγηθεί. Το επόμενο βήμα είναι να σκεφτούμε ελέγχους, τεστ, ώστε να δείξουμε πως αυτές οι υποθέσεις είναι λάθος. Μετά από αυτό το ξεκαθάρισμα, η υπόθεση που έχει μείνει έχει περισσότερες πιθανότητες να είναι η σωστή και σίγουρα είναι πιο λογικό από το να υιοθετήσεις τη πρώτη υπόθεση που θα έρθει στο μυαλό σου.

5. Μη κολλήσουμε σε μια υπόθεση απλώς και μόνο επειδή είναι δική μας ιδέα. Ας σκεφτούμε ειλικρινά τί μπορεί να έχουμε σκεφτεί λάθος. Αν δεν το κάνουμε εμείς θα το κάνουν οι άλλοι.

6. Να ποσοτικοποιούμε! Αν σε αυτό που προσπαθούμε να εξηγήσουμε μπορεί να δοθεί με έναν αριθμό που να το ορίζει, να το κάνουμε, θα μας βοηθήσει να ιεραρχήσουμε τις υποθέσεις μας. Οτιδήποτε είναι βασισμένο στην ποιότητα και όχι την ποσότητα είναι ασαφές και δεν θα μας βοηθήσει στο να βρούμε την απάντηση και είναι ανοιχτό σε πολλές ερμηνείες.

7. Αν υπάρχει μια λίστα επιχειρημάτων, τότε όλοι οι κρίκοι πρέπει να είναι λογικοί και να λειτουργούν και όχι μόνο οι περισσότεροι.

8. Το ξυράφι του Όκαμ. Ο κανόνας που μας ωθεί, όταν έχουμε δύο υποθέσεις που εξηγούν τα δεδομένα μας το ίδιο καλά, να επιλέξουμε την πιο απλή.

9. Πάντα να αναρωτιόμαστε αν η υπόθεσή μας μπορεί να ελεγχθεί και να διαψευσθεί. Αν δεν μπορεί τότε μάλλον δεν αξίζει και πολλά. Αν οι πληροφορίες που χρειάζόμαστε να έχεις για να εξηγήσεις ένα φυσικό φαινόμενο, δεν μπορούν να έρθουν από τη φύση (παραφυσικές), τότε δεν μπορείς να ελέγξεις την υπόθεση και να τη διαψεύσεις.

Αυτά τα βήματα δεν είναι μόνο για επιστήμονες, αλλά για όλους μας. Όταν βλέπουμε ένα φως στον ουρανό και δεν ξέρουμε τί είναι, μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για να προσπαθήσουμε να καταλήξουμε σε ένα συμπέρασμα. Όταν κάποιος μας λέει πως ξέρει την αλήθεια για κάτι και μας δίνει μια εξήγηση, μπορούμε να την αξιολογήσουμε.

Δεν λέω πως είναι εύκολο. Σαν άνθρωποι μας βολεύει να πάρουμε τη πρώτη υπόθεση που θα βρεθεί και να προχωρήσουμε. Είναι ο εύκολος δρόμος, αυτός που χρειάζεται λιγότερη νοητική προσπάθεια. Αλλά δεν είναι πάντα η σωστή.

Αλλά σε τί διαφέρουμε από αυτούς που κατηγορούμε πως πουλάνε φόβο και αμάθεια, αν εμείς δεν διαφέρουμε σε αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά; Πως θα ξεπεράσουμε τις ιδεολογίες για να σταθούμε στα γεγονότα.

Θέλει δουλειά, ξέρω, αλλά γίνεται και μετά μπορούμε να διώξουμε το βάρος των ιδεολογιών και των δεισιδαιμονιών από πάνω μας. Το συναίσθημα είναι απελευθερωτικό. Το προτείνω ανεπιφύλακτα.

Πηγή: greeksceptic